شرایط صحّت وضو

صحیح بودن وضو چند شرط دارد که در مسائل بعد، به ذکر و توضیح آنها پرداخته می‌شود.

شرط اوّل و دوّم: آب وضو پاک و مطلق باشد

ج۱، مسئله ۲۹۰ . آبی که با آن وضو گرفته می‌شود، باید پاک باشد و نیز، بنابر احتیاط واجب آلوده و متغیّر با چیزی که طبع انسان از آن متنفّر است – مثل ادرار حیوانات حلال گوشت یا مردار پاک یا چرک زخم – نباشد، هرچند آن چیز شرعاً پاک باشد.

ج۱، مسئله ۲۹۱ . وضو با آب نجس و آب مضاف باطل است، هرچند انسان نجس بودن یا مضاف بودن آن را نداند یا فراموش کرده باشد و اگر با آن وضو، نمازی هم خوانده باشد، باید آن نماز را دوباره با وضوی صحیح بخواند و اگر وقت گذشته قضا نماید.

ج۱، مسئله ۲۹۲ . اگر فرد غیر از آب گِل آلود مضاف، آب دیگری برای وضو ندارد، چنانچه وقت نماز کم باشد، طوری که برای وضو و خواندن واجبات نماز وقت نداشته باشد، باید تیمّم کند و اگر وقت دارد، باید صبر کند تا آب صاف شود یا به وسیله‌‌ای آن را صاف نماید و وضو بگیرد و آب گل آلود در صورتی مضاف می‌‌شود که دیگر به آن، آب گفته نشود.

شرط سوّم: آب وضو غصبی نباشد

ج۱، مسئله ۲۹۳ . وضو با آب غصبی و با آبی که معلوم نیست صاحب آن راضی است یا نه، حرام و باطل است؛ ولی اگر قبلاً صاحبش راضی بوده و انسان نمی‌‌داند از رضایتش برگشته یا نه، وضو با آن صحیح می‌باشد.

ج۱، مسئله ۲۹۴ . اگر مکان یا فضا یا ظرف یا محلّ ریزش آب وضو مباح نباشد، وضو صحیح است، هرچند فرد به علّت تصرّف غصبی معصیت کرده است.

بنابراین، اگر مکان یا فضا یا محلّ ریزش آب وضو، غصبی باشد و انسان بتواند در مکان دیگر که غصبی نیست وضو بگیرد، باید به آن جا برود و اگر نتواند، وظیفۀ او تیمّم است؛ ولی در هر صورت، اگر در آنجا وضو گرفت، هرچند معصیت کرده، امّا وضوی او صحیح می‌باشد؛ مگر آنکه قصد قربت برای او حاصل نشود.

ج۱، مسئله ۲۹۵ . وضو گرفتن از وضوخانه یا حوض آب مساجد و مدارس علوم دینی که موقوفه ‌هستند و انسان نمی‌‌داند آن مکان را برای استفادۀ همۀ مردم قرار داده‌‌اند یا اختصاص به نمازگزاران آن مسجد یا طلّاب آن مدرسه دارد، جایز نیست، مگر در صورتی که معمولاً مردم متدیّن از آب آنجا وضو می‌‌گیرند و کسی هم آنان را منع نمی‌‌کند.

ج۱، مسئله ۲۹۶ . کسی که نمی‌‌خواهد در مسجدی نماز بخواند، اگر نداند وضوخانۀ آن را برای همۀ مردم وقف کرده‌‌اند یا برای کسانی که در آنجا نماز می‌‌خوانند، نمی‌‌تواند در آنجا وضو بگیرد؛ ولی اگر معمولاً کسانی هم که نمی‌‌خواهند در آنجا نماز بخوانند از آن وضوخانه وضو می‌‌گیرند و کسی آنان را منع نمی‌‌کند، وضو گرفتن از آنجا اشکال ندارد.

ج۱، مسئله ۲۹۷ . وضو گرفتن از آب مسافرخانه‌‌ها و هتل‌‌ها و پاساژها و مکان‌های تجاری دیگر و رستوران‌‌های بین راهی و مانند اینها برای کسانی که ساکن آن نیستند، در صورتی صحیح است که معمولاً کسانی هم که ساکن آنجا نیستند در این مکان‌ها وضو می‌‌گیرند و کسی منع نمی‌‌کند.

ج۱، مسئله ۲۹۸ . کسی که جزء طلّاب مدرسه‌‌ای نیست، ولی مهمان طلّاب آن مدرسه شود، وضو گرفتن او در آن مدرسه اشکال ندارد، به شرط اینکه پذیرفتن چنان مهمانانی برخلاف شرایط وقف نباشد. این حکم، در مورد کسی که مهمان مسافران مسافرخانه یا هتل و مانند آن است نیز جاری می‌باشد.

ج۱، مسئله ۲۹۹ . اگر آبی برای استفاده در جهت خاصّی اجازه داده شود، استفاده از آن در غیر آن جهت جایز نیست؛ مثلاً وضو گرفتن از آبِ آب سردکن که فقط برای آشامیدن قرار داده شده، جایز نیست و حکم وضو گرفتن با آب غصبی را دارد.

ج۱، مسئله ۳۰۰ . وضو گرفتن بدون اجازۀ مالک، از نهرهای کوچک یا بزرگ که بنای عقلا بر جایز بودن تصرّف و استفاده از آنهاست، اشکال ندارد، هرچند انسان نداند صاحب آنها راضی است یا نه؛ بلکه اگر صاحب آنها از وضو گرفتن نهی کند یا اینکه انسان بداند مالک راضی نیست یا اینکه مالک، صغیر یا دیوانه باشد، باز هم تصرّف در آن جایز است.

ج۱، مسئله ۳۰۱ . اگر انسان فراموش کند آب غصبی است و با آن وضو بگیرد، وضویش صحیح است؛ ولی کسی که خودش آب را غصب کرده، چنانچه غصبی بودن آن را فراموش کند و وضو بگیرد، وضوی او بنابر احتیاط واجب، اشکال دارد.

همین طور، اگر با اعتقاد به اینکه آب از خود اوست وضو بگیرد و بعد از وضو معلوم شود مال دیگری می‌باشد، وضوی او صحیح است و در هر دو صورت، ضامن آب مصرفی برای مالک آن می‌باشد.

ج۱، مسئله ۳۰۲ . اگر آب مباح (غیر غصبی) در ظرف غصبی باشد و فرد غیر از آن، آب دیگری نداشته باشد، در صورتی که بتواند به صورتی شرعی (مثل اجازه گرفتن از مالک برای خالی نمودن آب ظرف)، آن آب را در ظرف دیگر خالی نماید، لازم است این کار را انجام داده و بعداً وضو بگیرد و چنانچه ممکن نباشد باید تیمّم کند و امّا اگر آب دیگری دارد، لازم است با آن وضو بگیرد.

شایان ذکر است، در هر دو صورت اگر مخالفت کرده و با آب ظرف غصبی وضو بگیرد، هرچند معصیت کرده، امّا وضویش صحیح می‌باشد.

ج۱، مسئله ۳۰۳ . وضو گرفتن از حوضی که مثلاً یک آجر یا یک سنگ آن غصبی است، چنانچه برداشتن آب عرفاً، تصرّف در آن آجر یا سنگ حساب نشود، اشکالی ندارد و در صورتی که تصرّف در آن آجر یا سنگ محسوب شود، برداشتن آب از آن حرام است ولی وضو با آن آب صحیح می‌باشد.

این حکم در جایی که شیر آب یا قسمتی از لوله‌کشی آب غصبی باشد، ولی خود آب غصبی نباشد نیز جاری است.

ج۱، مسئله ۳۰۴ . اگر در صحن یکی از امامان یا امامزادگان^{(علیهم السلام)} که قبلاً قبرستان بوده، حوض یا نهری بسازند، چنانچه انسان نداند زمین صحن را برای قبرستان وقف کرده‌‌اند، وضو گرفتن در آن حوض و نهر اشکال ندارد؛ امّا اگر معلوم است زمین را برای خصوص دفن اموات وقف کرده‌‌اند، ساختن وضوخانه یا احداث حوض آب در آن جایز نیست و وضو گرفتن از آن حرام می‌باشد.

شرط چهارم: اعضای وضو موقع شستن و مسح کردن پاک باشد

ج۱، مسئله ۳۰۵ . برای آنکه وضو صحیح باشد، لازم است اعضای وضو در هنگام شستن و مسح کردن پاک باشد، هرچند به این صورت که در حال وضو، قبل از شستن یا مسح کردن عضو نجس، آن را تطهیر نماید؛

البتّه اگر عضو متنجّس با یک بار شستن پاک می‌‌گردد و آب، کر یا جاری باشد، در این صورت با فرو بردن عضو در آب به نیّت وضو یا با شستن عضو زیر شیر متّصل به آب کر یا جاری، هم عضو تطهیر می‌شود و هم شستن وضویی محقّق می‌‌گردد.

ج۱، مسئله ۳۰۶ . اگر قبل از تمام شدن وضو، جایی را که فرد شسته یا مسح کرده نجس شود، وضو صحیح است.

ج۱، مسئله ۳۰۷ . اگر غیر از اعضای وضو، جایی از بدن نجس باشد، وضو صحیح است؛ ولی اگر مخرج ادرار یا مدفوع را تطهیر نکرده باشد، احتیاط مستحب آن است که اوّل آن را تطهیر کند و بعد وضو بگیرد.

ج۱، مسئله ۳۰۸ . اگر یکی از اعضای وضوی فرد، نجس باشد و بعد از وضو شک کند که قبل از وضو آنجا را آب کشیده یا نه، وضوی او صحیح است؛ ولی جایی را که نجس بوده، برای کارهای بعدی که لازم است با طهارت باشد، باید آب بکشد؛ مگر آنکه بداند در صورتی هم که قبل از وضو آن عضو را آب نکشیده باشد با شستن وضویی، خود به خود آن عضو آب کشیده شده است.

ج۱، مسئله ۳۰۹ . اگر در صورت یا دست‌‌ها بریدگی یا زخمی است که خون آن بند نمی‌‌آید و آب برای آن ضرر ندارد، باید بعد از شستن اجزای سالم آن عضو، با رعایت ترتیب و به نیّت وضو، موضع زخم یا بریدگی را در آب کر یا جاری فرو ببرد یا زیر شیر آب کر بگیرد و قدری فشار دهد که خون بند بیاید و انگشت خود را روی زخم یا بریدگی در زیر آب از بالا به پایین بکشد تا آب بر آن جاری شود، سپس قسمت‌های پایین‌‌تر از آن را بشوید و با انجام این روش، وضوی صحیح صورت گرفته است.

شرط پنجم: به قصد قربت و اخلاص وضو بگیرد

ج۱، مسئله ۳۱۰ . انسان برای آنکه وضو را با قصد قربت و اخلاص گرفته باشد، همین که آن را به قصد اطاعت از امر خداوند متعال انجام دهد، کافی است و اگر به قصد ریا و خودنمایی یا برای خنک شدن بدن یا مانند آن وضو بگیرد، باطل است.

ج۱، مسئله ۳۱۱ . انسان لازم نیست نیّت وضو را با زبان بگوید یا از قلب خود بگذراند، بلکه اگر تمام کارهای وضو، به انگیزۀ اطاعت از فرمان خداوند متعال به‌جا آورده شود، کافی است.

شرط ششم: کارهای وضو را به ترتیب به‌جا آورد

ج۱، مسئله ۳۱۲ . در وضو واجب است انسان اوّل صورت و بعد دست راست و بعد دست چپ را بشوید و بعد از آن سر و بعد پاها را مسح نماید و بنابر احتیاط واجب، پای چپ را زودتر از پای راست مسح نکند و احتیاط مستحب آن است که اوّل پای راست و بعد از آن پای چپ را مسح کند، هرچند مسح هر دو پا به‌طور همزمان جایز است.

بنابراین، اگر فرد ترتیب بین اعضا را رعایت نکرده، در صورتی که موالات از بین نرفته باشد، باید به صورتی که ترتیب حاصل شود، قسمت‌های مربوط را دوباره وضو دهد و اگر موالات به هم خورده، وضو را از سر بگیرد.

شایان ذکر است، کسی که در وضوهای قبلیش به علّت ندانستن مسأله، دست چپ را قبل از دست راست در وضو می‌‌شسته یا دست‌ها را قبل از صورت می‌‌شسته یا مسح پا را قبل از مسح سر انجام می‌‌داده، وضویش باطل است.

شرط هفتم: موالات را رعایت نماید

ج۱، مسئله ۳۱۳ . برای آنکه وضو صحیح باشد، لازم است فرد کارهای وضو را پشت سر هم انجام دهد و این امر «موالات» نام دارد. بنابراین، اگر بین کارهای وضو به قدری فاصله شود که در نظر عرف پشت سر هم نباشند، وضو باطل است؛

ولی در صورت پیش‌آمد عذر عرفی برای شخص، مانند فراموشی یا تمام شدن آب، موالات عرفی معتبر نیست، بلکه وقتی می‌‌خواهد جایی را بشوید یا مسح کند، چنانچه رطوبت تمام جاهایی که پیش از آن شسته یا مسح کرده، خشک شده باشد، وضو باطل است و در غیر این صورت وضویش صحیح است. بنابراین، اگر مثلاً موقعی که می‌‌خواهد دست چـپ را بشویــد، رطوبت دســت راست خشک شده باشد و صورت تر باشد یا بر عکس، وضویش صحیــح می‌باشد.

ج۱، مسئله ۳۱۴ . اگر کارهای وضو را پشت سر هم به‌جا آورد، ولی به علّت گرمای هوا یا حرارت زیاد بدن یا وزش باد و مانند اینها، رطوبت جاهای قبلی خشک شود، وضوی او صحیح است.

ج۱، مسئله ۳۱۵ . راه رفتن در بین وضو اشکال ندارد، پس اگر بعد از شستن صورت و دست‌ها چند قدم راه برود و بعد سر و پا را مسح کند، وضوی او صحیح است؛ مگر آنکه بدون عذر آن قدر راه برود که عرفاً نگویند کارهای وضو را پشت سر هم انجام می‌‌دهد.

شرط هشتم: کارهای وضو را در صورت امکان، خودِ فرد انجام دهد

ج۱، مسئله ۳۱۶ . برای آنکه وضو صحیح باشد، لازم است شستن صورت و دست‌‌ها و مسح سر و پاها را خود انسان انجام دهد و اگر بدون عذر، دیگری او را وضو دهد یا در رساندن آب به صورت و دست‌‌ها و مسح سر و پاها به او کمک نماید، وضو باطل است.

ج۱، مسئله ۳۱۷ . انسان تا می‌تواند، در کارهای وضو نباید از دیگری کمک بگیرد، مثلاً‌ اگر کسی عذری دارد و دست راست او شکسته و نمی‌‌تواند آن را حرکت دهد، برای شستن صورت از دست چپ کمک بگیرد یا صورت را به نیّت وضو زیر شیر آب یا داخل حوض به کیفیّتی که قبلاً بیان شد، بشوید و بعد از وضو دادن دست راست، دست چپ را به نیّت وضو با مراعات ترتیب، زیر شیر آب یا داخل حوض بشوید، سپس مسح سر و پاها را با دست چپ بکشد.

ج۱، مسئله ۳۱۸ . کسی که نمی‌‌تواند به تنهایی وضو بگیرد، باید از دیگری کمک بگیرد و در صورت امکان، مسح کشیدن با مشارکت هر دو باشد؛ ولی باید خود او نیّت وضو کند و با دست خود مسح نماید و اگر مشارکت خود شخص ممکن نباشد‌، باید از شخص دیگر بخواهد که او را وضو بدهد و در این صورت، احتیاط واجب آن است که هر دو، نیّت وضو نمایند و اگر ممکن باشد باید نایبش دست او را بگیرد و به محلّ مسح وی بکشد و چنانچه این کار هم ممکن نباشد، باید نایب از دست او رطوبت و تری بگیرد و با آن رطوبت، سر و پای او را مسح کند.

شایان ذکر است، اگر نایب مزد بخواهد، در صورتی که بتواند و از نظر مالی به حالش ضرر نداشته باشد، باید بپردازد.

ج۱، مسئله ۳۱۹ . هر کدام از کارهای وضو را که فرد می‌تواند انجام دهد، نباید در آن از دیگری کمک بگیرد.

ج۱، مسئله ۳۲۰ . کمک گرفتن برای انجام مقدّمات وضو مانند آب آوردن، گرم کردن آب و ریختن آب در کف دست وضو گیرنده، اشکال ندارد، هرچند مورد آخر، مکروه است.

شرط نهم: استعمال آب برای او ضرری نداشته باشد

ج۱، مسئله ۳۲۱ . کسی که یقین یا اطمینان یا گمان دارد که اگر وضو بگیرد برای وی ضرر قابل توجّه دارد، مثلاً بیمار می‌‌شود یا اینکه بیماریش طول می‌کشد یا موجب تشدید بیماری ‌‌شده یا بیماریش به سختی معالجه می‌‌شود یا آنکه احتمال عقلایی چنین ضرری را بدهد،^[۱] نباید وضو بگیرد و باید تیمّم کند؛

البتّه اگر به شیوه‌ای می‌‌تواند جلوی ضرر را بگیرد – مثلاً با آب گرم وضو بگیرد – باید این کار را بکند.

ج۱، مسئله ۳۲۲ . اگر رساندن آب به صورت و دست‌‌ها به مقدار کمی که وضو با آن صحیح است، ضرر ندارد و بیشتر از آن ضرر دارد، باید با همان مقدار وضو بگیرد.

ج۱، مسئله ۳۲۳ . اگر مکلّف با اعتقاد به اینکه آب برای وضو گرفتن ضرر ندارد، وضو بگیرد و بعد از وضو بفهمد که آب برای او ضرر داشته، وضوی او باطل است؛

امّا چنانچه با اعتقاد یا خوف به اینکه آب برای او ضرر دارد، وضو بگیرد و بعد متوجّه شود که آب ضرر نداشته، وضوی او صحیح است به شرط آنکه قصد قربت از او حاصل شده باشد.

ج۱، مسئله ۳۲۴ . اگر فرد در غیر مورد ضرر از موارد انجام تیمّم (مانند تنگی وقت) وضو بگیرد – با رعایت شرایط صحّت آن – وضویش صحیح است.

بنابراین، مثلاً اگر وقت به قدری کم است که اگر وضو بگیرد، تمام یا مقداری از واجبات نماز بعد از وقت خوانده می‌‌شود، باید تیمّم کند؛ ولی چنانچه در این مورد به قصد طهارت یا برای کار مستحبی مثل خواندن قرآن، وضو بگیرد، وضویش صحیح می‌باشد؛ بلکه اگر برای خواندن همان نماز وضو بگیرد، باز هم وضویش صحیح است؛ مگر آنکه قصد قربت برای او حاصل نشود؛

البتّه در هر صورت، به دلیل ترک عمدی تمام یا قسمتی از نماز در وقت، گناهکار است.

شایان ذکر است، اگر برای وضو و تیمّم به یک اندازه وقت لازم است یا وضو گرفتن وقت کمتری نیاز دارد، باید وضو بگیرد.

شرط دهم: در اعضای وضو مانعی از رسیدن آب نباشد

ج۱، مسئله ۳۲۵ . اگر چیزی به اعضای وضو چسبیده، در صورتی که مانع از رسیدن آب باشد، مانند لاک، چسب و رنگ روغنی، باید آن را برطرف کند و در صورتی که مانع نباشد، مانند رنگ حنا، اشکال ندارد و اگر شک دارد که از رسیدن آب جلوگیری می‌‌کند یا نه، باید آن را برطرف کند یا آب را به زیر آن برساند.

ج۱، مسئله ۳۲۶ . اگر زیر ناخن فرد، چرکی باشد که مانع از رسیدن آب به بدن است، چنانچه ناخن کوتاه باشد، وضو اشکال ندارد؛ ولی اگر ناخن بلند باشد، باید چرک زیر آن مقدار از ناخن را که بلندتر از معمول است و جزء ظاهر شمرده می‌شود، برطرف نماید؛ امّا اگر ناخن را بگیرد و چرک در ظاهر انگشت باشد، باید برای وضو آن چرک را برطرف کند.

ج۱، مسئله ۳۲۷ . اگر تاتوی صورت^[۲] یا بدن که به جهت زیبایی چهره و مانند آن صورت گرفته، طوری است که مادّۀ رنگی زیر پوست تزریق شده، وضو و غسل با وجود آن اشکال ندارد؛ چه اینکه تاتو دائم باشد یا موقّت.

شایان ذکر است، کم‌رنگ یا بی‌رنگ شدن تاتو با آب رسیدن به پوست صورت در روزهای اولیّه یا بعد از آن و اموری از این قبیل، مجوّز ترک وضو و اقدام به تیمّم نمی‌باشد؛^[۳]

البتّه اگر تاتو موجب ایجاد زخم و جراحت در اعضای وضو گردیده و طوری است که آب برای آن ضرر قابل توجّه دارد، وضوی جبیره کافی است؛^[۴] امّا اگر آب برای زخم ضرر ندارد، ولی موضع نجس بوده و تطهیر آن ممکن نباشد، باید تیمّم کند؛ مگر آنکه نجاست مذکور مانع محسوب شود و در اعضای تیمّم (مانند پیشانی) باشد که در این صورت، لازم است هم وضو گرفته و هم تیمّم کند و در هنگام وضو در صورت امکان، بنابر احتیاط واجب مانند وضوی جبیره بر مانع مسح نماید.^[۵]

ج۱، مسئله ۳۲۸ . اگر تاتوی صورت یا بدن که به جهت زیبایی چهره و مانند آن صورت گرفته، طوری است که مادّۀ رنگی در سطح پوست می‌باشد، چنانچه مانند رنگ حنا و امثال‌ آن باشد که مانع محسوب نمی‌شود، اشکال ندارد و لازم است فرد برای نماز، وضو (یا غسل) انجام دهد.

امّا اگر تاتو مانع محسوب شود یا مانع بودن آن مشکوک باشد و در اعضای وضو (یا غسل) باشد، باید آن را برای وضو (یا غسل) برطرف کند.

بنابراین، اگر برداشتن آن مستلزم هزینه‌ای باشد که پرداخت آن حرجی نیست، فرد باید هزینه کند تا مانعی که ایجاد شده، برطرف گردد؛

ولی اگر برطرف کردن آن مانع، موجب ضرر قابل توجّه یا مشقّت فوق‌العاده‌ای که معمولاً قابل تحمّل نیست (حرج) باشد، مانند اینکه پوست صورت یا بدن کنده می‌شود و عذرش تا آخر وقت باقی است، چنانچه مانع مذکور در اعضای تیمّم (مانند پیشانی) است، باید هم تیمّم نموده و هم وضو بگیرد و در هنگام وضو در صورت امکان، بنابر احتیاط واجب مانند وضوی جبیره بر مانع مسح نماید و امّا اگر مانع مذکور در اعضای تیمّم نیست، تیمّم کافی می‌باشد.^[۶]

شایان ذکر است، انجام عمل تاتویی که مانع در اعضای وضو (یا غسل) محسوب شده و قابل برطرف کردن نیست، اگر وقت نماز داخل شده جایز نیست، بلکه قبل از وقت نماز نیز بنابر احتیاط واجب جائز نمی‌باشد.^[۷] همچنین، کلّیه احکـام فــوق در مــورد کاشــت ناخــن مصنوعــی یا مــژه و ماننــد آن نیــز جاری اســت.

ج۱، مسئله ۳۲۹ . تاوَلی که مثلاً بر‌ اثر سوختگی بر پوست ظاهر شده، شستن و مسح روی آن کافی است و چنانچه سوراخ شود، رساندن آب به زیر آن لازم نمی‌باشد و اگر قسمتی از آن کَنده شده، شستن همان مقدار از پوست که ظاهر شده کافی بوده و لازم نیست آب را به زیر قسمتی که کنده نشده برساند؛

امّا پوستی که کنده شده و هنوز متّصل به عضو است و گاه به بدن می‌چسبد و گاه نمی‌‌چسبد، باید آن پوست را بشوید مگر مقداری که عرفاً تابع بدن به حساب نمی‌آید که شستن آن لازم نیست و نیز لازم است آب را به زیر آن هم – چنانچه از ظاهر به حساب می‌آید – برساند.

شایان ذکر است، این حکم در صورتی است که آب برای آن قسمت ضرر نداشته باشد و اگر آب ضــرر دارد، احکام مربوط به آن در وضوی جبیــره خواهد آمد.

ج۱، مسئله ۳۳۰ . اگر انسان شک کند به اعضای وضوی او چیزی چسبیده یا نه، چنانچه احتمال او در نظر مردم بجا باشد، مثل آنکه بعد از گچ‌کاری یا رنگ‌کاری شک کند گچ یا رنگ به دست او چسبیده یا نه، باید بررسی کند یا به قدری دست بکشد که اطمینان پیدا کند اگر مانعی بوده برطرف شده یا آب به زیر آن رسیده است.

ج۱، مسئله ۳۳۱ . اگر جایی را که فرد باید بشوید یا مسح کند، چرک باشد، ولی آن چرک مانع از رسیدن آب به بدن نباشد، اشکال ندارد. همین طور، اگر بعد از گچ‌کاری و مانند آن، چیز سفیدی که جلوگیری از رسیدن آب به پوست نمی‌‌نماید، بر دست بماند، برای وضو بی‌اشکال است؛ ولی اگر شک کند که با بودن آنها آب به بدن می‌رسد یا نه، باید آنها را برطرف کند.

ج۱، مسئله ۳۳۲ . اگر انسان قبل از وضو بداند در بعضی از اعضای وضو، مانعی از رسیدن آب هست و بعد از وضو شک کند در موقع وضو آب را به آنجا رسانده یا نه، وضوی او صحیح است.

ج۱، مسئله ۳۳۳ . اگر در بعضی از اعضای وضو مانعی باشد که گاه آب، به خودی خود زیر آن می‌‌رسد و گاه نمی‌‌رسد، مثل انگشتر، دستبند، النگو و فرد بعد از وضو، شک کند که آب زیر آن رسیده یا نه، وضویش صحیح است؛ ولی در این صورت، چنانچه بداند موقع وضو متوجّه رسیدن آب به زیر آن نبوده، احتیاط مستحب آن است که دوباره وضو بگیرد.

ج۱، مسئله ۳۳۴ . اگر فرد وضو بگیرد و بعد از وضو مانعی در اعضای وضو مشاهده نماید، مثل چسب، لاک و… و بداند که این مانع مربوط به قبل از وضو می‌باشد، وضوی او باطل است، هرچند قبل از وضو اعضای وضویش را بررسی کرده باشد و اگر با این وضو نماز خوانده، باید آن را در وقت دوباره بخواند و اگر وقت گذشته قضا نماید.

ج۱، مسئله ۳۳۵ . اگر بعد از وضو، چیزی که مانع از رسیدن آب است در اعضای وضو ببیند و نداند موقع وضو بوده یا بعد پیدا شده، وضوی او صحیح است؛ ولی اگر بداند که در وقت وضو متوجّه آن مانع نبوده، احتیاط مستحب آن است که دوباره وضو بگیرد.

ج۱، مسئله ۳۳۶ . اگر بعد از وضو شک کند چیزی که مانع رسیدن آب است در اعضای وضو بوده یا نه، وضو صحیح است و برّرسی و جستجو برای پیدا کردن مانع در این حال لازم نیست.

[۱] از چنین احتمال ضرری، تعبیر به خوف ضرر یا ترس از ضرر می‌شود
[۲] مانند تاتوی ابرو یا چشم یا لب.
[۳] البتّه اگر تاتو در ایّام عادت ماهانه – هرچند اواخر آن – صورت گیرد که زن وظیفه‌ای برای وضو (یا غسل یا تیمّم) ندارد، مشکل مذکور رفع می‌شود
[۴] احتیاج به انجام آن در ایّام عادت ماهانه نیست.
[۵] توضیح بیشتر در مسألۀ «۳۶۸» خواهد آمد.
[۶] همان.
[۷] تفصیل مطلب از این قرار است که اگر وقت نماز فرا رسیده و فرد وضو یا غسل نداشته باشد (مُحدث باشد) یا تا زمان نماز خواندن وضو یا غسلش باطل می‌شود، اقدام به تاتوی مذکور برای فرد بنابر فتوی جایز نیست و اگر وقت نماز فرا نرسیده یا (فرا رسیده و فرد با وضو و غسل است، ولی وضو یا غسل وی برای نمازهایی که بعداً‌ وقت آن فرا می‌رسد، باطل می‌شود)، اقدام به تاتوی مذکور برای چنین فردی، بنابر احتیاط واجب جایز نیست