غایات و اهداف وضو

(غایات وضو)

مواردی که به سبب آنها وضو گرفته می‌شود

ج۱، مسئله ۳۴۸ . وضو گرفتن به لحاظ غایات (اهداف) آن، گاه شرط «صحّت عمل» است، یعنی اگر آن عمل بدون وضو انجام شود، صحیح نیست، مثل نماز خواندن – چه واجب باشد و چه مستحب – و گاه شرط «جایز بودن عمل» و حرام نبودن آن است، یعنی اگر آن عمل بدون وضو انجام گیرد، حرام است، مثل مسّ خطّ قرآن و گاه شرط «کمال عمل» است، یعنی برای درک ثواب یا ثواب بیشتر مثل نماز میّت، طواف مستحبی، تلاوت قرآن، قرائت دعا و طلب حاجت از خداوند متعال و اذان نماز و گاهی هم «برطرف کنندۀ کراهت عمل» است، مانند خوابیدن در حال جنابت، که با وضو، کراهت آن رفع می‌‌شود.

ج۱، مسئله ۳۴۹ . برای شش مورد، وضو گرفتن واجب است:

اوّل: نمازهای واجب – چه ادا و چه قضا – غیر از نماز میّت؛

نماز مستحبی نیز برای آنکه صحیح خوانده شود، باید با وضو انجام شود.

دوّم: قضای سجده و تشهّد فراموش شده،^[۱] چنانچه بین آنها و نماز، باطل کنندۀ وضو انجام شده، مثلاً فرد ادرار کرده باشد؛

امّا سجدۀ سهو، وضو لازم ندارد و در این حکم، فرقی بین موارد سجدۀ سهو نیست.

سوّم: طواف واجب خانه کعبه که جزء حج یا عمره باشد.

چهارم: عمل به نذر یا عهد شرعی یا قسم به خداوند متعال، در جایی که فرد نذر یا عهد شرعی نموده یا قسم خورده باشد که وضو بگیرد یا همیشه با وضو باشد.

پنجم: عمل به نذر، در جایی که فرد نذر کرده آیات قرآن را مثلاً به قصد تبرّک ببوسد.

ششم: آب کشیدن قرآنی که نجس شده، یا بیرون آوردن آن از مستراح و مانند آن، در صورتی که مجبور باشد دست یا جای دیگر بدن خود را به خطّ قرآن برساند؛

البتّه اگر معطّل شدن به مقدار وضو، بی‌‌احترامی و هتک به قرآن باشد، بنابر احتیاط واجب تیمّم نموده (در صورتی که تیمّم، زمان کمتری نسبت به وضو نیاز دارد) و قرآن را از مستراح و مانند آن بیرون آورد یا اگر نجس شده، آب بکشد و اگر معطّل شدن به این مقدار هم بی‌احترامی و هتک به قرآن باشد، باید بدون وضو و تیمّم، قرآن را از مستراح و مانند آن بیرون آورد یا اگر نجس شده، آب بکشد.

ج۱، مسئله ۳۵۰ . انسان هر وقت وضو بگیرد، چه قبل از وقت نماز – نزدیک به آن یا با فاصله – و چه بعد از فرا رسیدن وقت، اگر به قصد یکی از مواردی که به سبب آن وضو گرفته می‌شود مانند نماز، لمس خطّ قرآن یا با طهارت بودن یا هر انگیزۀ دیگری که به قصد قربت باشد، صحیح است.

بنابراین، اگر کسی اوّل صبح برای نماز ظهر وضو بگیرد، اشکال ندارد. همین طور، اگر برای نماز ظهر و عصر وضو بگیرد، در صورتی که وضویش باطل نشود، می‌تواند نماز مغرب و عشاء را با آن بخواند.

ج۱، مسئله ۳۵۱ . لازم نیست هنگام نیّت، مشخّص کند وضویی که می‌گیرد، واجب است یا مستحب؛ بلکه اگر اشتباهاً نیّت وضوی واجب کند و بعد معلوم شود واجب نبوده، وضویش صحیح است؛ مثلاً کسی که یقین دارد وقت فرا رسیده، اگر نیّت وضوی واجب کند و بعد از وضو بفهمد وقت نماز نشده، وضویش صحیح است.

ج۱، مسئله ۳۵۲ . مستحب است انسان برای این ‌که با طهارت باشد وضو بگیرد و کسی که وضو دارد مستحب است برای هر نماز دوباره وضو بگیرد، خصوصاً برای نماز صبح و مغرب.

بعضی از فقها ^{رضوان اللّه تعالی علیهم} فرموده‌‌اند: «مستحب است انسان برای نماز میّت و زیارات اهل قبور و رفتن به مسجد و حرم امامان^{(علیهم السلام)} و برای همراه داشتن قرآن کریم و خواندن و نوشتن آن و مسّ حاشیۀ قرآن و برای خوابیدن، وضو بگیرد»؛ ولی مستحب بودن وضو در بعضی از این موارد ثابت نیست؛ البتّه اگر فرد به احتمال مستحب بودنش وضو بگیرد، وضویش صحیح است و می‌تواند با آن وضو، هر کاری که باید با وضو انجام شود را به‌جا آورد، مثلاً می‌‌تواند با آن وضو نماز بخواند.

بنابراین، کسی که برای خواندن قرآن یا لمس حاشیۀ قرآن وضو گرفته و وضویش تا هنگام نماز باقی است، می‌تواند با همان وضو نماز بخواند.

[۱] قضای تشهد فراموش‌شده، لازم نیست و مطابق با احتیاط مستحب است؛ ولی واجب است برای تشهد فراموش‌شده، سجدۀ سهو انجام داد