ج۱، مسئله ۴۸۱ . در شرع مقدّس اسلام، غسل‌های مستحب زیاد است، از جملۀ آنها موارد ذیل می‌باشد:
۱. غسل جمعه؛
– وقت غسل جمعه از اذان صبح جمعه شروع شده و پایان وقت ادای آن بنابر احتیاط واجب، غروب آفتاب روز جمعه می‌باشد[۱] و بهتر آن است که نزدیک ظهر به‌جا آورده شود و اگر تا ظهر جمعه انجام نشود، بهتر آن است که بدون نیّت ادا و قضا، تا غروب به‌جا آورده شود.
– اگر فرد روز جمعه تا پایان روز غسل نکند، مستحب است بعد از آن در شب‌شنبه یا روز شنبه قضای آن را به‌جا آورد و پایان وقت قضای آن بنابر احتیاط واجب، غروب آفتاب روز شنبه است، هرچند بهتر است قضای غسل جمعه را در شب شنبه انجام نداده و آن را در روز شنبه در فاصلۀ زمانی اذان صبح تا غروب به‌جا آورد.
– کسی که می‌داند روز جمعه، آب پیدا نخواهد کرد، می‌تواند روز پنج‌شنبه یا شب جمعه، غسل را رجاءً انجام دهد، ولی این غسل جمعه که رجاءً انجام می‌شود، کفایت از وضو نمی‌کند.
– مستحب است انسان هنگام غسل جمعه بگوید:
«أَشْهَدُ أَنْ لا إِلهَ إلّا اللّهُ وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ، وَأَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَرَسُولُه، اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَاجْعَلْنی مِنَ التَّوّابینَ وَاجْعَلْنی مِنَ المُتَطَهِّرینَ».
۲ تا ۷. غسل شب اوّل و هفدهم و نوزدهم و بیست و یکم و بیست و سوّم و بیست و چهارم ماه رمضان.
۸ و ۹. غسل روز عید فطر و عید قربان، و وقت آن از اذان صبح شروع می‌شود و پایان وقت آن بنابر احتیاط واجب، غروب آفتاب روز عید است[۲] و بهتر آن است پیش از نماز عید به‌جا آورده شود.
۱۰ و ۱۱. غسل روز هشتم و نهم ذی‌حجّه، و در روز نهم بهتر آن است که در وقت ظهر به‌جا آورده شود.
۱۲. غسل کسی که جایی از بدنش را به بدن میّتی که غسل داده‌اند رسانده باشد.
۱۳. غسل إحرام.
۱۴. غسل وارد شدن به حرم مکّه.
۱۵. غسل وارد شدن به مکّه.
۱۶. غسل زیارت خانۀ کعبه.[۳]
۱۷. غسل وارد شدن به کعبه.
۱۸. غسل برای نَحْر و ذبح (در مناسک حج).
۱۹. غسل برای سر تراشیدن (حَلْق در مناسک حج).
۲۰. غسل برای وارد شدن به حرم مدینۀ منوّره.
۲۱. غسل برای وارد شدن به مدینۀ منوّره.
۲۲. غسل برای وارد شدن به مسجد پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم).
۲۳. غسل وداع قبر مطهّر پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم).
۲۴. غسل برای مباهله با خَصم (دشمن).
۲۵. غسل برای نماز استخاره.[۴]
۲۶. غسل برای نماز استسقا و طلب باران.[۵]
شایان ذکر است، غسل‌های مذکور به ادلّۀ معتبر، مستحب بودن آنها ثابت شده است.
ج۱، مسئله ۴۸۲ . فقهای عظام – رضوان اللّه تعالی علیهم – موارد زیادی را جزء غسل‌های مستحبی نقل فرموده‌اند که از جملۀ آنها این چند غسل است:
۱. غسل تمام شب‌های فرد ماه رمضان و غسل تمام شب‌های دهۀ آخر آن و غسل دیگری در آخر شب بیست و سوّم آن.
۲. غسل روز بیست و چهارم ذی الحجّه.
۳ تا ۷. غسل روز عید نوروز و پانزدهم شعبان و نهم و هفدهم ربیع الأول و روز بیست و پنجم ذی القعده.
۸. غسل کسی که در حال مستی خوابیده.
۹. غسل زنی که برای غیر شوهرش بوی خوش استعمال کرده است.
۱۰. غسل کسی که برای تماشای دار آویخته رفته و آن را دیده باشد؛ ولی اگر اتّفاقاً یا از روی ناچاری نگاهش بیفتد یا مثلاً برای گواهی و شهادت دادن رفته باشد، غسل مستحب نیست.
۱۱. غسل برای ورود به مسجد الحرام.
۱۲. غسل برای زیارت معصومین(علیهم السلام) از دور یا نزدیک.
۱۳. غسل اعمال امّ داوود در نیمۀ ماه رجب.
شایان ذکر است، مستحب بودن این غسل‌ها ثابت نیست و کسی که می‌خواهد آنها را انجام دهد، باید به قصد رجاء به‌جا آورد.
ج۱، مسئله ۴۸۳ . انسان می‌تواند با غسل‌هایی که مستحب بودن آنها شرعاً ثابت شده، مانند موارد مسألۀ «۴۸۱»، بدون اینکه وضو بگیرد، کاری مانند نماز را – که وضو لازم دارد – انجام دهد؛
امّا غسل‌هایی که رجاءً به‌جا آورده می‌شود – مانند موارد مسألۀ «۴۸۲» – چنین نیست. بنابراین، برای انجام کاری که وضو لازم دارد، نمی‌توان به این غسل اکتفا نمود؛ بلکه باید وضو گرفته شود.[۶]
[۱] شایان توجّه است انتهای وقت ادای غسل جمعه، پایان روز جمعه و انتهای وقت قضای غسل جمعه، پایان روز شنبه است و در اینکه پایان روز، غروب آفتاب است یا مغرب، مسأله محلّ اشکال است و مراعات مقتضای احتیاط در این مورد ترک نشود. بنابراین، کسی که در فاصلۀ زمانی بین غروب و مغرب جمعه، غسل جمعه انجام می‌دهد، بنابر احتیاط واجب آن را بدون نیّت ادا یا قضا به قصد ما فی الذمّه به‌جا آورد؛
البتّه، غسل مذکور کفایت از وضو می‌کند. همین طور، کسی که در فاصلۀ زمانی بین غروب و مغرب شنبه، قضای غسل جمعه انجام می‌دهد، احتیاط واجب آن است که آن را رجاءً انجام دهد و غسل مذکور در این زمان بنابر احتیاط واجب کفایت از وضو نمی‌کند؛ معنای غروب و مغرب، در فصل اوقات نماز ذکر می‌شود.
[۲] انتهای وقت ادای غسل عید فطر یا قربان، پایان روز عید است و در اینکه پایان روز، غروب آفتاب است یا مغرب، مسأله محلّ اشکال است و مراعات مقتضای احتیاط در این مورد ترک نشود. بنابراین، کسی که در فاصلۀ زمانی بین غروب و مغرب عید فطر یا قربان، غسل روز عید انجام می‌دهد، احتیاط واجب آن است که آن را رجاءً انجام دهد و غسل مذکور در این زمان، بنابر احتیاط و اجب کفایت از وضو نمی‌کند
[۳] احتیاط واجب آن است که فرد اکتفا نماید به موردی که قصد طواف کعبه را دارد.
[۴] توضیح نماز استخاره در مسألۀ «۲۰۷۷» ذکر می‌شود.
[۵] توضیح نماز استسقاء و طلب باران در مسائل «۲۰۷۱ تا ۲۰۷۳» ذکر می‌شود.
[۶] هرچند غسل مستحبی مذکور با نذر یا قسم یا عهد – با رعایت شرایط صحّت آن – بر وی واجب شده باشد.