زنی که دارای عادت است، چنانچه بعد از سپری شدن ایّام عادت[۱] و قبل از گذشت ده روز از ابتدای روزهای عادتش، لکّه‌بینی داشته باشد و معلوم باشد که لکّه‌ها خون است،[۲] دو صورت دارد:
الف. لکّه‌بینی، مستمرّ باشد:
اگر لکّه‌بینی به صورت مستمرّ باشد، یعنی بعد از سپری شدن ایّام عادت، خون به‌طور کامل قطع نشود و هر وقت زن وضعیّت خون در باطن را امتحان می‌کند، پنبه آلوده به خون -هر چند لکّه‌های قهوه‌ای یا صورتی یا زرد رنگ خون – می‌شود:
در این صورت، اگر لکّه‌بینی قبل از سپری شدن ده روز قطع شود، حیض محسوب می‌شود، و اگر بعد از ده روز قطع شود، احکام مربوط به زنی که بیشتر از ده روز خون دیده، در مورد وی جاری می‌شود.
مثلاً اگر زن دارای «عادت وقتیّه و عددیّه» یا «عددیّه» بوده، خونی که پس از ایّام عادت دیده و تا بعد از ده روز ادامه پیدا کرده، -خواه به شکل لکّه باشد یا زیاد- استحاضه محسوب می‌شود، و چنانچه زن مذکور نداند لکّه‌بینی مستمرّ بعد ایام عادت، قبل از ده روز قطع می‌شود یا بعد از ده روز، به حکم استظهار که در مسائل «۶۰۵ و ۶۰۶» بیان شد، عمل می‌نماید.
ب. لکّه‌بینی مستمرّ نباشد:
اگر لکّه‌بینی مستمرّ و پیوسته نباشد، و خون‌ها منقطع از هم باشد – هرچند به این صورت که زن تنها یک یا چند لکّۀ قهوه‌ای، قرمز، صورتی یا زرد رنگِ خون مشاهده نماید و در بقیّۀ ایّام پاک باشد – چنانچه لکّه‌بینی قبل از سپری شدن ده روز قطع شود و دیگر ادامه پیدا نکند، همهٔ لکّه‌ها و خون‌های منقطع، حیض محسوب می‌شود.
شایان ذکر است پاکی‌های واقع شده بین لکّه‌ها و خون‌ها، حکم «پاکی بین دو خون» را دارد که زن، بنابر احتیاط واجب در آن کارهایی که بر حائض حرام است را ترک کرده و کارهایی که بر غیر حائض واجب است را انجام می‌دهد.
امّا اگر لکّه‌بینی و خون‌های منقطع قبل از ده روز و بعد از آن تکرار شود، حسب نوع عادت، احکام ویژه‌ای دارد که در ادامه ذکر می‌شود:
۱.لکّه‌بینی بعد عادت وقتیّهٔ غیر عددیّه:
زن صاحب عادت وقتیّهٔ غیر عددیّه باشد و لکّه‌ها (ترشّحات قهوه‌ای، قرمز، صورتی یا زرد رنگ) و خون‌های منقطع کمتر از سه روز (مانند نیم‌ساعته، یک‌ساعته، نصف روزه، یک روزه) بعد از عادت، قبل از سپری شدن ده روز و پس از آن تکرار شود، در این فرض:
الف. لکّه‌ها و خون‌های منقطع قبل از ده روز حیض محسوب می‌شود، چه دارای نشانهٔ حیض باشد و چه نباشد.
ب. خون اخیرِ قبل از ده روز، در صورتی که تا بعد از ده روز استمرار یافته و ادامه پیدا کند، چنانچه دارای نشانهٔ استحاضه باشد، استحاضه است و اگر دارای نشانهٔ حیض باشد، تا انتهای ده روز حیض و بعد از آن استحاضه به حساب می‌آید.
البتّه، اگر تبدّل وصف از استحاضه به حیض در عادت وقتیّه غیر عددیّه فرض شود به اینکه خون اخیرِ، قبل از ده روز دارای نشانهٔ استحاضه باشد و پیش از سپری شدن ده روز، خون دارای نشانهٔ حیض شده و ادامه یافته و از ده روز بگذرد، در این صورت نیز خون مذکور تا انتهای ده روز حیض و بعد از آن استحاضه به حساب می‌آید.[۳]
امّا اگر عکس آن فرض شود به اینکه خون اخیرِ قبل از ده روز دارای نشانهٔ حیض باشد و پیش از سپری شدن ده روز، خون دارای نشانهٔ استحاضه شده و ادامه یافته و از ده روز بگذرد، در این صورت خون مذکور به مقداری که دارای نشانهٔ حیض است، حیض محسوب می‌شود، و ادامهٔ آن تا پس از ده روز استحاضه است.
شایان ذکر است نسبت به پاکی‌های واقع شده بین لکّه‌ها و خون‌هایی که شرعاً حیض محسوب می‌شوند، حکم «پاکی بین دو خون» را دارد که زن، بنابر احتیاط واجب در آن کارهایی که بر حائض حرام است را ترک کرده و کارهایی که بر غیر حائض واجب است را انجام می‌دهد؛
و امّا نسبت به پاکی آخری که استمرار یافته و متّصل به ترشّحات بعد از ده روز شده یا متّصل به خون اخیری شده که از ده روز تجاوز کرده و استحاضه محسوب می‌شود، این حکم جاری نیست و زن در پاکی مذکور، حکم زنان پاک را دارد.
ج. لکّه‌ها و خون‌های منقطع بعد از ده روز استحاضه است، هر چند دارای نشانهٔ حیض باشد.
۲. لکّه‌بینی بعد عادت عددیّه، چه وقتیّه و چه غیر وقتیّه:
زن صاحب عادت عددیّه – چه وقتیّه و چه غیر وقتیّه – باشد و لکّه‌ها (ترشّحات قهوه‌ای، قرمز، صورتی یا زرد رنگ) و خون‌های منقطع کمتر از سه روز (مانند نیم‌ساعته، یک‌ساعته، نصف روزه، یک روزه) بعد از عادت، قبل از سپری شدن ده روز و پس از آن تکرار شود، در این فرص:
الف. اگر خون اخیرِ قبل از ده روز ادامه پیدا نکرده و از ده روز تجاوز نکند، تمام لکّه‌ها و خون‌های قبل از ده روز حیض به حساب می‌آید، و لکّه‌ها و خون‌های بعد از ده روز استحاضه است؛ و در این حکم فرق نمی‌کند که لکّه‌ها و خون‌های قبل از ده روز یا بعد از ده روز دارای نشانهٔ حیض باشد یا دارای نشانهٔ استحاضه باشد.
ب. اگر خون اخیرِ قبل از ده روز استمرار یافته و از ده روز بگذرد، تمام لکّه‌ها و خون‌های بعد از عدد عادت، استحاضه محسوب می‌شود، هر چند دارای نشانهٔ حیض باشد، چه این لکّه‌ها و خون‌های منقطع قبل از ده روز واقع شده باشد و چه بعد از آن باشد؛
البتّه، اگر تبدّل وصف از حیض به استحاضه رخ دهد به اینکه خون یا خون‌های منقطع بعد از عادت دارای نشانهٔ حیض باشد و خون دارای نشانهٔ‌حیض از ده روز تجاوز نکند و ادامهٔ خون، نشانهٔ استحاضه داشته و استمرار یافته و از ده روز بگذرد، در این صورت علاوه بر حیض قرار دادن خون روزهای عادت، بخشی از خون یا خون‌های منقطع که دارای نشانهٔ حیض است – هر چند بیشتر از محدودهٔ عدد عادت باشد – نیز حیض محسوب شده و به روزهای عادت ضمیمه می‌شود.
بلکه اگر فرض شود در حکم اخیر، خون لاحق به جهت دارا بودن نشانهٔ حیض و انضمام به ایام حیض، حیض محسوب شود، خون یا خون‌های قبل از آن – هر چند دارای نشانهٔ استحاضه باشد – حیض به حساب می‌آید.
بنابراین، اگر زنی که صاحب عادت عددیّه – چه وقتیّه و چه غیر وقتیّه – هفت روز است، به عدد روزهای عادت خون ببیند و پاک شود و دوباره در روز هشتم خون ببیند و پاک شود و در روز نهم برای بار سوّم خون ببیند و خون اخیر که دارای نشانهٔ استحاضه است تا روز یازدهم ادامه پیدا کند، خونی که به عدد ایام عادت دیده حیض است و خون اخیر استحاضه است، و خون دوّم نیز مانند خون سوّم استحاضه است؛ مگر آنکه خون دوّم دارای نشانهٔ حیض باشد، که در این صورت حیض محسوب شده و به مقدار عدد در عادت عددیّه ضمیمه می‌شود.
همچنین، اگر زنی که صاحب عادت عددیّه – چه وقتیّه و چه غیر وقتیّه – هفت روز است، به عدد روزهای عادت خون ببیند و پاک شود و دوباره در روز هشتم خون ببیند و پاک شود و در روز نهم برای بار سوّم خون ببیند و تا روز یازدهم ادامه پیدا کند و خون اخیر در روز نهم دارای نشانهٔ حیض و در روز دهم و یازدهم دارای نشانهٔ استحاضه باشد، خونی که به عدد ایام عادت دیده حیض است و خون روز نهم که دارای نشانهٔ حیض است، حیض محسوب شده و به ایام عادت عددیّه ضمیمه می‌شود، و خون روز هشتم نیز حیض است، هر چند دارای نشانهٔ استحاضه باشد.
شایان ذکر است حکم پاکی واقع بین لکّه‌ها و خون‌ها از آنچه در مبحث لکّه‌بینی بعد از عادت وقتیّۀ غیر عددیّه ذکر شد، روشن می‌شود.
لکّه‌بینی در موردی که زن صاحب عادت نیست یا دارای عادت وقتیّهٔ غیر عددیّه بوده، ولی در غیر وقت عادت خون ببیند:
اگر زن صاحب عادت نباشد – مانند زن مضطربه – یا دارای عادت وقتیّهٔ غیر عددیّه باشد، ولی در غیر وقت عادتش خون ببیند، چنانچه خون مذکور از سه روز کمتر نباشد و از ده روز بیشتر نشود[۴] و پس از آن، قبل از گذشت ده روز از ابتدای رؤیت خون، لکّه‌بینی داشته باشد و معلوم باشد که لکّه‌ها خون است، اگر لکّه بینی به صورت مستمرّ که در صدر مسأله در بند (الف) ذکر شده باشد، و قبل از سپری شدن ده روز قطع شود، همهٔ خون مذکور و لکّه‌ها حیض محسوب می‌شود، و چنانچه بعد از ده روز قطع شود، احکام مربوط به زنی که بیشتر از ده روز خون دیده، در مورد وی جاری می‌شود.[۵]
ولی اگر لکّه‌بینی مستمرّ نباشد به توضیحی که در صدر مسأله در بند (ب) ذکر شده، در صورتی که لکّه‌بینی قبل از سپری شدن ده روز قطع شود و دیگر ادامه پیدا نکند، خون اوّلی که مشاهده کرده و همهٔ لکّه‌ها و خون‌های منقطع پس از آن حیض محسوب می‌شود.
شایان ذکر است پاکی‌های واقع شده بین لکّه‌ها و خون‌ها، حکم «پاکی بین دو خون» را دارد که زن، بنابر احتیاط واجب در آن کارهایی که بر حائض حرام است را ترک کرده و کارهایی که بر غیر حائض واجب است را انجام می‌دهد.
امّا اگر لکّه‌بینی و خون‌های منقطع کمتر از سه روز (مانند نیم‌ساعته، یک‌ساعته، نصف روزه، یک روزه) قبل از سپری شدن ده روز و پس از آن تکرار شود، در این فرض:
الف. خونی اوّلی که مشاهده کرده و نیز لکّه‌ها و خون‌های منقطع قبل از ده روز حیض محسوب می‌شود، چه دارای نشانهٔ حیض باشد و چه نباشد.
ب. خون اخیرِ قبل از ده روز، در صورتی که تا بعد از ده روز استمرار یافته و ادامه پیدا کند، چه دارای نشانهٔ حیض باشد و چه دارای نشانهٔ استحاضه، استحاضه است.
البتّه، اگر تبدّل وصف از حیض به استحاضه رخ دهد به اینکه خون یا خون‌های منقطع واقع شده بعد از ایامی که شرعاً حیض محسوب می‌شود (خون اوّل)، دارای نشانهٔ حیض باشد و خون دارای نشانهٔ‌حیض از ده روز تجاوز نکند و ادامهٔ خون، نشانهٔ استحاضه داشته و استمرار یافته و از ده روز بگذرد، در این صورت علاوه بر حیض قرار دادن خون اوّل، بخشی از خون یا خون‌های منقطع که دارای نشانهٔ حیض است نیز حیض محسوب می‌شود.
بلکه اگر فرض شود در حکم اخیر، خون لاحق به جهت دارا بودن نشانهٔ حیض و انضمام به ایام حیض، حیض محسوب شود، خون یا خون‌های قبل از آن – هر چند دارای نشانهٔ استحاضه باشد – حیض به حساب می‌آید.
ج. لکّه‌ها و خون‌های منقطع بعد از ده روز استحاضه است، هر چند دارای نشانهٔ حیض باشد.
شایان ذکر است حکم پاکی واقع بین لکّه‌ها و خون‌ها از آنچه قبلاً ذکر شد، روشن می‌شود.
مثال‌های لکّه‌بینی:
مثال‌های دیگری از باب نمونه برای احکام فوق در ادامه ذکر می‌شود:
مثال اوّل: زنی که عادت وقتیّه و عددیّۀ شش روزه از اوّل ماه تا ششم ماه دارد، چنانچه در انتهای مدّت شش روز، خون حیض در ظاهر و باطن قطع شود و زن غسل حیض نماید، سپس در روز نهم ماه، زن یک لکّۀ خون ببیند و قطع شود و بعد از آن در روز یازدهم ماه هم، فقط یک لکّۀ خون مشاهده نماید و قطع شود، لکّۀ خونی که در روز نهم دیده، حیض محسوب می‌شود، هر چند دارای نشانهٔ استحاضه باشد و لکّۀ خونی که روز یازدهم دیده، استحاضه محسوب می‌شود، هر چند دارای نشانهٔ حیض باشد، و پاکی بین روز ششم تا نهم، حکم «پاکی بین دو خون» را دارد که زن، بنابر احتیاط واجب در آن کارهایی که بر حائض حرام است را ترک کرده و کارهایی که بر غیر حائض واجب است را انجام می‌دهد، و امّا زن در پاکی بین روز نهم تا یازدهم، حکم زنان پاک را دارد.
بنابراین، چنین زنی بعد از مشاهدۀ لکّۀ خون در روز نهم و قطع شدن آن، باید غسل حیض نماید و پس از آن پاک محسوب می‌شود و لکّۀ خون روز یازدهم، استحاضۀ قلیله است که بر طبق احکام آن عمل می‌کند.[۶]
مثال دوّم: زنی که عادت وقتیّه و عددیّۀ شش روزه از اوّل ماه تا ششم ماه دارد، چنانچه در انتهای مدّت شش روز، خون حیض در ظاهر و باطن قطع شود، سپس در روزهای هفتم، هشتم، نهم و یازدهم، هر روز یک لکّۀ خون ببیند و قطع شود، لکّۀ خون روزهای هفتم، هشتم، نهم حیض محسوب می‌شود، هر چند دارای نشانهٔ استحاضه باشد و لکّۀ خون روز یازدهم استحاضه است، هر چند دارای نشانهٔ حیض باشد، و حکم پاکی بین آنها نیز از مثال اوّل روشن می‌شود.
مثال سوّم: زنی که عادت وقتیّه و عددیّۀ شش روزه از اوّل ماه تا ششم ماه دارد، چنانچه در انتهای مدّت شش روز، خون حیض در ظاهر و باطن قطع شود، سپس در روزهای هفتم، هشتم، نهم و یازدهم، هر روز یک یا دو ساعت یا نصف روز خون ببیند و قطع شود، خون روزهای هفتم، هشتم و نهم حیض محسوب می‌شود، هر چند دارای نشانهٔ استحاضه باشد و خون روز یازدهم، استحاضه است، هر چند دارای نشانهٔ حیض باشد، و حکم پاکی بین آنها نیز از مثال اوّل روشن می‌شود.
مثال چهارم: زنی که دارای عادت وقتیّهٔ غیر عددیّه در اوّل هر ماه قمری است، چنانچه از اوّل ماه تا ششم ماه خون ببیند و در انتهای مدّت شش روز، خون در ظاهر و باطن قطع شود، سپس در روزهای هفتم، هشتم، نهم هر روز یک لکّۀ خون یا یک یا دو ساعت یا نصف روز خون دارای نشانهٔ حیض یا بدون آن ببیند و قطع شود و در روز دهم و یازدهم به‌طور مستمرّ خونی به نشانهٔ استحاضه ببیند، خون روزهای اوّل تا ششم ماه و نیز خون روزهای هفتم و هشتم و نهم حیض محسوب می‌شود و خون روز دهم و یازدهم استحاضه است، و حکم پاکی بین آنها نیز از مثال اول روشن می‌شود.
مثال پنجم: زنی که دارای عادت وقتیّهٔ غیر عددیّه در اوّل هر ماه قمری است، چنانچه از اوّل ماه تا ششم ماه خون ببیند و در انتهای مدّت شش روز، خون در ظاهر و باطن قطع شود، سپس در روزهای هفتم، هشتم، نهم هر روز یک لکّۀ خون یا یک یا دو ساعت یا نصف روز خون دارای نشانهٔ حیض یا بدون آن ببیند و قطع شود و در روز دهم و یازدهم نیز به‌طور مستمرّ خونی به نشانهٔ حیض ببیند، خون روزهای اوّل تا ششم ماه و خون روزهای هفتم و هشتم و نهم و نیز خون مستمرّ روز دهم ماه حیض محسوب می‌شود و ادامۀ آن، یعنی خون روز یازدهم استحاضه است، و حکم پاکی بین آنها نیز از مثال اوّل روشن می‌شود.
مثال ششم: زنی که دارای عادت وقتیّهٔ غیر عددیّه در اوّل هر ماه قمری است، چنانچه یک ماه در غیر وقت عادت خویش خون ببیند، به این صورت که از یازدهم ماه تا شانزدهم به‌طور مستمرّ خونی با نشانهٔ حیض ببیند و در انتهای روز شانزدهم، خون در ظاهر و باطن قطع شود، سپس در روزهای هفدهم و هجدهم و نوزدهم، هر روز یک لکّۀ خون یا یک ساعت یا دو ساعت یا نصف روز خون ببیند و قطع شود و در روز بیستم و بیست و یکم به‌طور مستمرّ مجدّداً خونی با نشانهٔ حیض یا نشانهٔ استحاضه ببیند، خون روزهای یازدهم تا شانزدهم ماه و نیز خون‌های منقطع روزهای هفدهم و هجدهم و نوزدهم ماه حیض محسوب می‌شود و خون روز بیستم و بیست و یکم ماه استحاضه است، و حکم پاکی بین آنها نیز از مثال اوّل روشن می‌شود.[۷]
ج۱، مسئله ۶۰۸ . اگر زن قبل از ده روز پاک شود و بداند که در باطن خون نیست، باید برای عبادت‌های خود غسل حیض کند و آنها را انجام دهد هرچند گمان داشته باشد که قبل از تمام شدن ده روز دوباره خون می‌بیند؛
امّا چنانچه یقین یا اطمینان داشته باشد قبل از تمام شدن ده روز دوباره خون می‌بیند، هرچند به شکل لکّه‌بینی و مشاهدۀ خون زرد کم رنگ (حتّی مثل اینکه بداند یک بار این لکّه را خواهد دید)، همچنان که ذکر شد، در فاصلۀ پاکی بین، بنابر احتیاط واجب، احتیاطاً غسل حیض کند و عبادت‌های خود را به‌جا آورد و آنچه بر حائض حرام است را ترک نماید.
[۱] منظور ایّامی است که شرعاً باید آن را حیض قرار می‌داده است.
[۲]. حکم ترشّحات و لکّه‌های مشکوک در مسألهٔ «۵۱۱» ذکر شد.
[۳]. به عبارت دیگر، چنانچه خون لاحق به جهت دارا بودن نشانهٔ حیض، شرعاً حیض محسوب شود، خون‌های قبل از آن – هر چند دارای نشانهٔ استحاضه باشد – حیض به حساب می‌آید.
[۴]. فرض مسأله موردی است که از حیض سابق زن، ده روز (حداقل پاکی بین دو حیض) سپری شده باشد، یعنی زن بعد از حیض سابق ده روز یا بیشتر پاک بوده و اکنون خون ببیند، و نیز اگر دارای عادت وقتیّهٔ غیر عددیّه بوده و در غیر وقت خون دیده، بین آنچه فعلاً حیض قرار می‌دهد با حیض لاحقش که در وقت عادت می‌بیند، حدّاقل ده روز پاکی فاصله باشد.
[۵]. حکم صاحب عادت وقتیّهٔ غیر عددیّه که در غیر وقت بیشتر از ده روز خون دیده در مسألهٔ «۵۷۳»، و حکم زن مبتدئه در مسائل «۵۸۶ و ۵۸۷»، و حکم زن مضطربه در مسائل «۵۹۰ و ۵۹۱» بیان شد.
[۶]. چنانچه زن در روز هفتم و هشتم ماه که پاک بوده، روزۀ ماه مبارک رمضان گرفته، احتیاط واجب آن است که آن را قضا نماید و قضای روز نهم که زن در آن خون حیض دیده، واجب است و امّا روزۀ روز دهم و یازدهم ماه صحیح است و چنانچه فرض شود شوهرش او را در روز هفتم، هشتم یا نهم در پاکی بین دو خون، طلاق داده باشد، بنابر احتیاط واجب این طلاق، صحیح محسوب نمی‌شود و صیغۀ طلاق دوباره خوانده شود؛ امّا اگر او را در روز دهم یا یازدهم طلاق داده، طلاق صحیح است.
[۷]. حکم مثال‌های دیگر نیز، از آنچه در متن ذکر شده، قابل استفاده است.