مستحبات غسل میّت
ج۱، مسئله ۷۴۹ . موارد ذیل، به عنوان مستحبات غسل میّت شمرده شده است:
۱. میّت را بر روی مکان بلندی بگذارند و بهتر است اندکی شیب باشد، به گونه‌ای که طرف سر میّت بالاتر از طرف پاها باشد.
۲. غسل را در مکان مسقّف یا دارای سایه‌بان و مانند آن انجام دهند، نه زیر آسمان.
۳. میّت را رو به قبله، مثل حالت احتضار بگذارند.
۴. عورت میّت را بپوشانند، هرچند از مواردی باشد که بر غسل دهنده و حاضرین، نگاه به آن حرام نباشد.[۱]
۵. بهتر آن است که میّت را در هنگام غسل برهنه نکنند، بلکه او را با لباس‌هایش غسل دهند.
۶. بعد از تمام شدن غسل، پیراهن میّت را از جانب پاها بیرون آورند، هرچند مستلزم پاره کردن آن باشد؛ البتّه این در صورتی است که پسر بزرگ‌تر که «حَبْوه»[۲] به او اختصاص دارد، پاره کردن پیراهن را اجازه بدهد و چنانچه متوفّی پسر بزرگ‌تر ندارد و ورثۀ او بالغ و رشید هستند، از ورثه اجازه گرفته شود و در صورتی که بین ورثه، فرد نابالغ یا مجنون باشد، از ولیّ شرعیّ او اجازه گرفته شود.
۷. در صورت امکان، انگشتان و مَفصل‌های بدن میّت را آهسته بمالند تا نرم شود.
۸. آب غسل، به مقدار «هفت مَشک» باشد.
۹. دست‌های میّت را پیش از هر غسلی تا نصف ذراع، سه دفعه بشویند و بهتر این است که در غسل اوّل با آب سدر و در غسل دوّم با آب کافور و در غسل سوّم با آب خالص باشد.[۳]
۱۰. قبل از غسل، عورتین میّت را سه دفعه با آب سدر یا اشنان بشویند و بهتر این است که فرد غسل دهنده، با لیف یا پارچه‌ای که آن را به دست پیچده، عورت میّت را بشوید.
۱۱. پیش از غسل، میّت را – مانند وضوی نماز – وضو دهند.
۱۲. پیش از غسل، سر میّت را با کف سدر یا خطمی بشویند و مراقب باشند که کف مذکور داخل بینی یا گوش میّت نشود.
۱۳. فرد غسل دهنده، در جانب راست میّت بایستد.
۱۴. در هر غسلی از غسل‌های سه‌گانه، غسل را از طرف راست سرِ میّت آغاز نمایند.
۱۵. در هر کدام از غسل‌های سه‌گانه، هر یک از اعضای سه گانۀ غسل (سر، نیمۀ راست بدن، نیمۀ چپ بدن) را سه دفعه بشویند.
۱۶. فرد غسل دهنده بعد از هر غسلی، دو دست خود را سه دفعه تا آرنج، بلکه تا شانه بشوید.
۱۷. در دو غسل اوّل با مدارا و آرامی شکم میّت را بمالند؛ مگر اینکه زنِ حامله باشد و طفل در شکم او مرده باشد، که در چنین صورتی این کار مکروه است.
۱۸. فرد غسل دهنده در حال غسل، مشغول به ذکر خداوند متعال و استغفار باشد و بهتر این است که مکرّر بگوید: «رَبِّ عَفْوَکَ عَفْوَکَ»؛ یا در صورتی که متوفّی مرد باشد بگوید: «اللّهُمَّ هذا بَدَنُ عَبْدِکَ الْمُؤْمِنِ وَقَدْ أَخْرَجْتَ رُوْحَهُ مِنْ بَدَنِه وَفَرَّقْتَ بَیْنَهُما، فَعَفْوَکَ عَفْوَکَ» و اگر زن باشد بگوید: «اللّهُمَّ هذا بَدَنُ أمَتِکَ الْمُؤْمِنَةِ وَقَدْأَخْرَجْتَ رُوْحَها مِنْ بَدَنِها وَفَرَّقْتَ بَیْنَهُما، فَعَفْوَکَ عَفْوَکَ»، خصوصاً در وقتی که بدن میّت را، به جهت غسل دادن از یک طرف به طرف دیگر بر می‌گرداند.
۱۹. فرد غسل دهنده، جهت اطمینان بیشتر نسبت به رسیدن آب بر بدن، دست بر بدن میّت بکشد؛ مگر آنکه بترسد با دست کشیدن چیزی از بدن میّت کنده شود، که در این صورت به ریختن آب بر او طوری که به همۀ بدن میّت برسد اکتفا می‌کند.
۲۰. بعد از پایان غسل، بدن میّت را با حولۀ پاک و مانند آن، خشک کنند.
۲۱. چنانچه فرد غسل دهنده بخواهد میّت را کفن کند، قبل از کفن نمودن پاهای خود را تا زانوها بشوید.
۲۲. چنانچه فرد غسل دهنده عیبی در بدن متوفّی ببیند، آن را بپوشاند و به کسی خبر ندهد.
مکروهات غسل میّت
ج۱، مسئله ۷۵۰ . موارد ذیل، به عنوان مکروهات غسل میّت شمرده شده است:
- ۱. ناخن میّت را خلال نمایند؛ البتّه چنانچه ناخن میّت بلند باشد و زیر آن چرکی که عرفاً از ظاهر محسوب می‌شود وجود داشته باشد که مانع از رسیدن آب است، برطرف کردن چرک لازم می‌باشد؛ البتّه با رعایت آنچه در مسألۀ «۷۴۷»بیان شد.
- ۲. موی میّت را شانه کنند.[۴]
- ۳. میّت را با آبی که با آتش گرم شده غسل دهند، بلکه غسل دادن میّت با مطلق آب گرم کراهت دارد؛ مگر در حال اضطرار.
- ۴. میّت را در هنگام غسل بنشانند.[۵]
- ۵. فرد غسل دهنده میّت را، میان دو پای خود قرار دهد.
- ۶. فرد غسل دهنده در حال غسل، قدم پایش را بر روی میّت بگذارد.[۶]
- ۷. دست مالیدن بر شکم میّت در موردی که میّت، زن حامله‌ای باشد که طفل در شکم او مرده است.
[۱] حکم نگاه و پوشش عورت میّت، در مسائل «۷۳۶ و ۷۳۷» ذکر شد.
[۲] توضیح «حَبْوه» در جلد چهارم، فصل ارث، خواهد آمد.
[۳] البتّه شستن مذکور، غیر از شستن واجب هنگام غسل میّت است و دست‌های میّت در هنگام غسل، باید مجدّد غسل داده شود
[۴] شایان ذکر است شانه کردن موها در صورتی که موجب کنده شدن مو گردد – همان طور که در مسألۀ «۷۴۷» ذکر شد – بنابر احتیاط واجب جایز نیست
[۵] البتّه، اگر این امر موجب آسیب به بدن میّت می‌شود، جایز نیست
[۶] البتّه، اگر عرفاً این امر هتک حرمت میّت محسوب شود، باید ترک گردد.