اذان و اقامۀ نماز، دارای شرایطی می‌باشد که در مسائل بعد به بیان آن پرداخته میشود.
شایان ذکر است، ویژگی‌های مربوط به اذان اعلام در مسألۀ «۱۱۸۹» ذکر شد.
شرط اوّل و دوّم و سوّم: کسی که اذان و اقامه می‌گوید، عاقل و شیعۀ دوازده امامی باشد و در اذان و اقامه برای مردان، مرد باشد
ج۱، مسئله ۱۱۹۴ . فردی که اذان و اقامه می‌گوید، در صورتی اذان و اقامه‌اش صحیح است که عاقل و شیعۀ دوازده امامی باشد و اگر برای نماز جماعت مردان اذان و اقامه می‌گوید، مرد باشد.[۱]
ج۱، مسئله ۱۱۹۵ . در اذان، بلوغ شرط نیست و اگر انسان اذان بچّۀ نابالغ ممیّـز را بشنــود یا حکایت نماید یا بچّۀ نابالغ ممیّز برای نماز جماعت اذان بگوید، می‌توان به آن اکتفا نمود، ولی بنابر احتیاط واجب نمی‌توان به اقامۀ بچّۀ نابالغ ممیّز اکتفا کرد.[۲]
شایان ذکر است، اذان و اقامۀ بچّۀ نابالغ ممیّز برای نماز خودش، بی‌اشکال و کافی است.
شرط چهارم و پنجم و ششم: با نیّت (و قصد قربت و اخلاص) باشد و در صورت اشتراک، آن را تعیین کند و آن را صحیح بگوید
ج۱، مسئله ۱۱۹۶ . تمام جملات اذان و اقامۀ نماز باید «با قصد قربت» و «اخلاص» و نیز «به عربی صحیح» گفته شود.
همین طور، اگر اذان و اقامه بین چند نماز مشترک باشد، باید «معیّن» شود که برای کدام نماز گفته میشود؛ مثلاً کسی که قصد خواندن نماز ادا و نماز قضا دارد، باید معیّن کند اذان و اقامه‌ای که می‌گوید برای کدام نماز است یا کسی که قصد دارد چند نماز قضا بخواند باید معیّن کند اذان و اقامه‌ای که می‌گوید برای کدام نماز قضا است.
شرط هفتم: ترتیب را رعایت کند
ج۱، مسئله ۱۱۹۷ . اقامه باید بعد از اذان گفته شود. بنابراین، اگر فرد، اقامه را عمداً یا سهواً یا به علّت ندانستن مسأله، قبل از اذان بگوید، برای عمل به این مستحب (اذان و اقامه)، لازم است آن را دوباره بعد از اذان بگوید.
ج۱، مسئله ۱۱۹۸ . رعایت ترتیب بین جملات اذان یا اقامه لازم است. بنابراین، اگر فرد کلمات اذان و اقامه را بدون ترتیب بگوید، مثلاً «حَیَّ عَلَی الْفَلاحِ» را قبل از «حَیَّ عَلَی الصَّلاةِ» بگوید، باید از جایی که ترتیب به هم خورده دوباره بگوید، مگر آنکه موالات از بین برود که در این صورت اذان یا اقامه از سر گرفته میشود.
شرط هشتم: موالات را رعایت کند
ج۱، مسئله ۱۱۹۹ . بین جمله‌های اذان یا اقامه، نباید زیاد فاصله شود و اگر بین آنها بیشتر از معمول فاصله انداخته شود – طوری که صورت اذان و اقامه به هم بخورد و عرفاً نگویند فرد اذان یا اقامه می‌گوید – چنین اذان و اقامه‌ای کافی نیست.
ج۱، مسئله ۱۲۰۰ . فرد باید بین اذان و اقامه فاصله نیندازد و اگر بین آن دو به قدری فاصله بدهد که اذانی را که گفته، اذان این اقامه حساب نشود، برای نماز کافی نیست؛ ولی فاصله شدن مواردی که در مسألۀ «۱۲۱۹» خواهد آمد، موالات را به هم نمی‌زند و نیز اگر بین اذان و اقامه و نماز به قدری فاصله بدهد که اذان و اقامۀ آن نماز محسوب نشود، کافی نیست.
شرط نهم: وقت نماز فرا رسیده باشد
ج۱، مسئله ۱۲۰۱ . اذان و اقامه باید بعد از فرا رسیدن وقت نماز گفته شود و اگر عمداً یا از روی فراموشی، پیش از وقت بگوید، باطل است، مگر در صورتی که اگر وقت در بین نماز فرا رسد، حکم به صحّت آن نماز میشود که در مسائل «۱۵۶۳ و ۱۵۶۴» توضیح آن ذکر خواهد شد.
شرط دهم: اقامه را ایستاده بگوید
ج۱، مسئله ۱۲۰۲ . برای صحیح بودن اقامه در صورت امکان، فرد باید آن را در حال قیام و ایستادن بگوید؛ امّا رعایت قیام در هنگام اذان مستحب می‌باشد.
شرط یازدهم: اقامه را بنابر احتیاط واجب با طهارت بگوید
ج۱، مسئله ۱۲۰۳ . فرد در هنگام گفتن اقامه بنابر احتیاط واجب، باید با غسل، وضو یا تیمّم (هر کدام وظیفه‌اش هست) باشد؛ امّا در اذان رعایت این نکته، مستحب می‌باشد.
شرط دوازدهم: اذان و اقامه غنایی نباشد
ج۱، مسئله ۱۲۰۴ . اگر در اذان و اقامه، صدا را در گلو به گونه‌‌ای بگرداند که غنا محسوب شود، یعنی به‌طور آواز‌خوانی که در مجالس لهو معمول است، اذان و اقامه را بگوید، حرام و باطل است و اگر غنا نشود، مکروه می‌باشد.[۳]
[۱] شایان ذکر است اگر زنی که با مردان محرم است، برای نماز جماعت آنان اذان و اقامه بگوید، بنابر احتیاط واجب کافی نیست
[۲] توضیح موارد اکتفا به اذان و اقامۀ دیگران در مسائل بعد ذکر میشود
[۳] احکام مربوط به غنا، در جلد دوم، مبحث «شناخت بعضی از گناهان» خواهد آمد.