ج۱، مسئله ۱۲۶۸ . یکی از واجبات نماز قرائت است که احکام آن، به دو بخش اصلی تقسیم میشود:
الف. احکام قرائت رکعت اوّل و دوّم نماز، که در آن حمد و سوره خوانده میشود.
ب. احکام قرائت رکعت سوّم و چهارم نماز، که در آن تسبیحات اربعه یا حمد خوانده میشود و توضیح احکام مربوط به آنها در مسائل آینده ذکر میشود.
احکام قرائت رکعت اوّل و دوّم
ج۱، مسئله ۱۲۶۹ . در رکعت اوّل و دوّم نمازهای واجب یومیّه، انسان واجب است اوّل، حمد و بعد از آن، بنابر احتیاط واجب سورۀ دیگری غیر از حمد بخواند و بنابر احتیاط لازم، سوره‌ای که می‌خواند سورۀ کامل باشد و سورۀ «الضُّحی» و «اَلَمْ نَشْرَحْ» و همچنین سورۀ «فیل» و «قُرَیْش» در نماز، بنابر احتیاط واجب، یک سوره حساب میشود و با هم خوانده می‌‌شوند و حکم خواندن سوره‌های سجده‌دار در مبحث «سجده‌های واجب قرآن» خواهد آمد.
ج۱، مسئله ۱۲۷۰ . اگر وقت نماز تنگ باشد یا انسان ناچار شود که سوره را نخواند، مثلاً بترسد که اگر سوره را بخواند، دزد یا درنده یا چیز دیگری به او صدمه بزند یا آنکه کاری داشته باشد که عرفاً ضروری حساب میشود، میتواند سوره را نخواند، بلکه در صورت تنگی وقت و در بعضی از موارد ترس، نباید سوره را بخواند.
ج۱، مسئله ۱۲۷۱ . اگر انسان سوره را به قصد اینکه خواندن آن بخشی از نماز است (قصد جزئیّت)، عمداً قبل از حمد بخواند، بنابر احتیاط واجب نمازش باطل است و اگر اشتباهاً سوره را قبل از حمد بخواند و در بین آن یادش بیاید، باید سوره را رها کند و بعد از خواندن حمد، سوره را از ابتدا بخواند.[۱]
ج۱، مسئله ۱۲۷۲ . اگر فرد در نماز واجب، حمد و سوره یا یکی از آنها را فراموش کند و بعد از رسیدن به رکوع بفهمد، نمازش صحیح است و آن را ادامه دهد و احتیاط مستحب است بعد از نماز سجدۀ سهو انجام دهد.
ج۱، مسئله ۱۲۷۳ . اگر قبل از آنکه فرد برای رکوع خم شود، بفهمد حمد و سوره را نخوانده، باید هر دو را بخواند و اگر بفهمد تنها سوره را نخوانده، باید فقط سوره را بخواند؛
ولی اگر بفهمد سوره را خوانده، امّا حمد را نخوانده، باید اوّل حمد و بعد از آن، دوباره سوره را بخواند و نیز اگر خم شود و پیش از آنکه به حدّ رکوع برسد بفهمد حمد و سوره یا سورۀ تنها یا حمد تنها را نخوانده، باید بایستد و به همین دستوری که بیان شد، عمل نماید.[۲]
ج۱، مسئله ۱۲۷۴ . در نماز جمعه و نماز صبح و ظهر و عصر روز جمعه، مستحب است فرد در رکعت اوّل بعد از حمد، سورۀ «جمعه» و در رکعت دوّم بعد از حمد، سورۀ «منافقون» را بخواند و اگر مشغول یکی از این دو سوره در نماز جمعه یا نمازهای روز جمعه شود، بنابر احتیاط واجب، نمیتواند آن را رها کند و سورۀ دیگری را بخواند، هرچند به نصف سوره نرسیده باشد.
ج۱، مسئله ۱۲۷۵ . اگر فرد بعد از حمد، مشغول خواندن سورۀ «قُلْ هُوَ اللّهُ أَحَد» یا سورۀ «قُلْ یا أَیُّها الْکافِرُوْن» شود، نمیتواند آن را رها کند و سورۀ دیگری را بخواند؛
ولی در نماز جمعه و نمازهای روز جمعه، اگر فرد قصد خواندن سورۀ «جمعه» و «منافقون» را داشته باشد و از روی فراموشی به جای سورۀ «جمعه» و «منافقون»، یکی از دو سورۀ «قُلْ هُوَ اللّهُ أَحَد» یا «قُلْ یا أَیُّها الْکافِرُوْن» یا سورۀ دیگری را بخواند، میتواند آن را رها کند و سورۀ «جمعه» و «منافقون» را بخواند، هرچند بعد از رسیدن به نصف سوره باشد.
ج۱، مسئله ۱۲۷۶ . اگر فرد در نماز جمعه یا نمازهای روز جمعه، عمداً سورۀ «قُلْ هُوَ اللّهُ أَحَد» یا سورۀ «قُلْ یا أَیُّها الْکافِرُوْن» را بخواند، هرچند به نصف نرسیده باشد، بنابر احتیاط واجب نمیتواند رها کند و سورۀ «جمعه» و «منافقون» را بخواند.
ج۱، مسئله ۱۲۷۷ . اگر انسان در نماز، غیر سورۀ «قُلْ هُوَ اللّهُ أَحَد» و «قُلْ یا أَیُّها الْکافِرُوْن» سورۀ دیگری بخواند، تا زمانی که به نصف سوره نرسیده میتواند آن را رها کند و سورۀ دیگری بخواند (مگر در موارد مسألۀ «۱۲۷۴») و پس از رسیدن به نصف، بنابر احتیاط واجب رها کردن آن و خواندن سورۀ دیگر جایز نیست.
ج۱، مسئله ۱۲۷۸ . اگر انسان مشغول خواندن سوره بعد از حمد شده است و به علّت تنگی وقت نتواند سورۀ مذکور را تمام نماید، ولی فرصت برای خواندن سورۀ کوتاه دیگری دارد، بنابر احتیاط لازم باید آن سوره را رها کرده و سورۀ دیگر را بخواند، هرچند به نصف هم رسیده باشد؛ این حکم در موارد اضطرار و ناچاری نیز جاری است.
ج۱، مسئله ۱۲۷۹ . اگر انسان مشغول خواندن سوره بعد از حمد شده، ولی مقداری از سوره را فراموش کند، میتواند آن سوره را رها کرده و سورۀ دیگری را بخواند، هرچند به نصف هم رسیده باشد یا سوره‌ای که می‌خوانده «قُلْ هُوَ اللّهُ أَحَد» یا «قُلْ یا أَیُّها الْکافِرُوْنَ» باشد، همچنان که میتواند به همان مقدار که خوانده است، اکتفا نماید.
ج۱، مسئله ۱۲۸۰ . تعیین سوره هنگام خواندن «بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیم»، لازم نیست و نمازگزار میتواند ابتدا «بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیم» را بدون معیّن کردن سورۀ خاص بگوید، سپس سوره‌ای را که می‌خواهد بخواند معیّن کند؛
امّا اگر نمازگزار ابتدا «بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیم» را به نیّت سورۀ خاص بگوید، چنانچه بخواهد سوره‌ای غیر از آن را بخواند،[۳] احتیاط واجب آن است که آن را دوباره بگوید.
ج۱، مسئله ۱۲۸۱ . بر مرد بنابر احتیاط، واجب است حمد و سورۀ نماز صبح و مغرب و عشاء را بلند بخواند.[۴]
ج۱، مسئله ۱۲۸۲ . بر مرد و زن بنابر احتیاط، واجب است حمد و سورۀ نماز ظهر و عصر را آهسته بخوانند؛ به جز موارد استثنایی که در مسألۀ «۱۲۸۵» ذکر میشود.
ج۱، مسئله ۱۲۸۳ . مرد بنابر احتیاط واجب، باید در نماز صبح و مغرب و عشاء مواظب باشد که تمام کلمات حمد و سوره، حتّی حرف آخر آنها را بلند بخواند.
ج۱، مسئله ۱۲۸۴ . زن میتواند حمد و سورۀ نماز صبح و مغرب و عشاء را بلند یا آهسته بخواند؛ ولی اگر نامحرم صدایش را بشنود و موردی باشد که رساندن صدا به نامحرم، حرام است،[۵] باید آهسته بخواند و اگر عمداً بلند بخواند، نمازش بنابر احتیاط واجب باطل است.
ج۱، مسئله ۱۲۸۵ . مستحب است «بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیم» حمد و سورۀ نماز ظهر و عصر بلند خوانده شود و نیز مستحب است حمد و سورۀ نماز ظهر روز جمعه بلند خوانده شود و امّا حمد و سورۀ نماز جمعه بنابر احتیاط واجب باید بلند خوانده شود.
ج۱، مسئله ۱۲۸۶ . ملاک در بلند و آهسته خواندن، ظاهر شدن یا ظاهر نشدن جوهرۀ صدا نیست، بلکه ملاک، «بلند یا آهسته بودن از نظر عرف» است. بنابراین، اگر در هنگام خواندن حمد و سورۀ نماز صبح یا مغرب یا عشاء توسط مردان، جوهرۀ صدا اظهار نشود، ولی عرف آن را صدای بلند حساب کند، کافی است.
ج۱، مسئله ۱۲۸۷ . اگر انسان در جایی که باید نماز را بلند بخواند عمداً آهسته بخواند، یا در جایی که باید آهسته بخواند عمداً بلند بخواند، بنابر احتیاط واجب نمازش باطل است؛
ولی اگر از روی فراموشی یا ندانستن مسأله باشد، نماز صحیح است و در این مورد فرقی بین جاهل قاصر و مقصّر نیست و نیز فرقی ندارد که نمازگزار اصل لزوم بلند یا آهسته خواندن را نمیدانسته – مثل آنکه نمیدانسته سورۀ نماز صبح را باید بلند بخواند – یا اینکه نسبت به بعضی از مسائل بلند یا آهسته خواندن اطلاع نداشته، مثل اینکه نمیدانسته ملاک در بلند یا آهسته بودن، نظر عرف است و اگر در بین خواندن حمد و سوره بفهمد اشتباه کرده، لازم نیست مقداری را که خوانده دوباره بخواند، هرچند دوباره خواندن آن مطابق احتیاط مستحب است.
ج۱، مسئله ۱۲۸۸ . اگر کسی در خواندن حمد و سوره بیشتر از معمول صدایش را بلند کند، مثل آنکه آنها را با فریاد بخواند، نمازش باطل میشود.
ج۱، مسئله ۱۲۸۹ . انسان باید قرائت نماز را صحیح بخواند و کسی که به هیچ صورت نمیتواند همۀ سوره حمد را صحیح بخواند، باید به همان صورت که میتواند، بخواند به شرط آنکه مقداری را که صحیح می‌خواند، قابل توجّه باشد؛
ولی اگر آن مقدار ناچیز باشد، بنابر احتیاط واجب، باید مقداری از بقیّۀ قرآن را که میتواند صحیح بخواند به آن ضمیمه کند و اگر نمیتواند باید تسبیح (سُبْحانَ اللّه) را به آن ضمیمه کند؛
امّا کسی که نمیتواند به کلّی سوره بعد از حمد را صحیح بخواند، لازم نیست چیزی به جای آن بخواند و در هر صورت، احتیاط مستحب آن است که نماز را به جماعت به‌جا آورد.
ج۱، مسئله ۱۲۹۰ . اگر یکی از کلمات حمد یا سوره را عمداً نگوید یا به جای حرفی، حرف دیگری را بگوید مثلاً به جای «ض»، «ذ» یا «ز» بگوید یا فتحه یا کسره یا ضمّه (ــَــ ـــِـ ــُــ) حروف را رعایت نکند، به گونه‌ای که غلط شمرده شود یا تشدید را نگوید، نماز او باطل است.
ج۱، مسئله ۱۲۹۱ . کسـی کـه حمـد را بـه خوبـی نمی‌دانـد بایــد سعـی کنـد وظیفـه خود را – هرچند به یکی از صورت‌هایی که در مسألۀ بعد ذکر میشود – انجام دهد، چه با یاد گرفتن یا تلقین باشد و چه با اقتدا در جماعت، یا با تکرار نماز در موارد شک؛
البتّه اگر وقت تنگ شده، چنانچه مقداری از حمد را که صحیح می‌خواند، مقدار قابل توجّه باشد که عرفاً صدق قرائت قرآن نماید، خواندن همان مقدار کافی است، وگرنه واجب است مقداری از بقیّۀ قرآن را که میتواند صحیح بخواند و عرفاً صدق قرائت قرآن می‌نماید، بخواند و اگر این امر نیز مقدور نیست، کافی است به جای آن تسبیح (سُبْحانَ اللّه) بگوید و در این صورت نمازش صحیح است، ولی چنانچه در یاد گرفتن کوتاهی کرده اگر ممکن باشد، برای فرار از عقوبت، باید نمازش را به جماعت بخواند.
ج۱، مسئله ۱۲۹۲ . اگر فرد فتحه یا کسره یا ضمّه (ــَــ ـــِـ ــُــ) کلمه‌ای را نداند یا اینکه نداند مثلاً کلمه‌ای با «س» است یا با «ص»، باید وظیفۀ خود را به گونه‌ای که شرعی باشد، انجام دهد، مثل آنکه یکی از کارهای ذیل را انجام دهد:
الف. طرز تلفّظ صحیح کلمه را یاد بگیرد.
ب. نمازش را به جماعت بخواند.
ج. آن را دو جور یا بیشتر بخواند و قصد کند آنچه در واقع صحیح است جزء نماز باشد؛ البتّه این کار در صورتی صحیح است که شکل غیر صحیح کلمه، عرفاً ذکر غلط یا قرآن غلط شمرده شود، مثل آنکه در «اهْدِنَا الصِّراطَ المُسْتَقیم»، المُسْتَقیم را یک بار با (س) و یک بار با (ص) بخواند که اطمینان کند صحیح آن را خوانده است و در این صورت نماز او صحیح است.
د. آن را تنها به یک صورت بخواند و چنانچه بعد از نماز معلوم شود که همان صورت صحیح بوده، نمازش صحیح است و اگر غلـط باشــد، باید آن را در صورتــی که در آموختن و فراگیری قرائت کوتاهی کرده است دوباره بخواند؛ امّا چنانچه این امر به علّت فراموشی آنچه یاد داشته، باشد دوباره خواندن نماز واجب نیست.
ج۱، مسئله ۱۲۹۳ . مناسب آن است که قرائت حمد و سورۀ نماز بر اساس یکی از قرائت‌های معروف هفت‌گانه باشد و مناسب‌تر از آن، انتخاب قرائتی از قرائت‌های معروف هفت‌گانه است که در زمان معاصر معمول و مرسوم است؛ ولی انتخاب قرائت‌هایی غیر از آنچه در زمان ائمّه(علیهم السلام) نسبت به بعضی از حروف و کلمات، معمول و مرسوم بوده است، جایز نیست.
ج۱، مسئله ۱۲۹۴ . در سورۀ شریفۀ حمد، خواندن «مَالِکِ یَوْمِ الدّینِ» به صورت «مَلِکِ یَوْمِ الدّینِ» جایز است؛
همچنین خواندن «اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقیمَ» به صورت «اهْدِنَا السِّرَاطَ الْمُسْتَقیمَ» جایز است؛ و نیز خواندن «صِرَاطَ الَّذینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ» به صورت «سِرَاطَ الَّذینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ» جایز است؛
همین طور «کُفُواً در سورۀ شریفۀ توحید، آیۀ «وَلَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ» را می‌توان «کُفُؤاً» یا «کُفْؤاً» یا «کُفْواً» تلفّظ نمود، هرچند احتیاط مستحب است «کُفْواً» تلفّظ نشود.
احکام قرائت رکعت سوّم و چهارم
ج۱، مسئله ۱۲۹۵ . نمازگزار در رکعت سوّم و چهارم نماز میتواند فقط یک حمد بخواند یا یک مرتبه تسبیحات اربعه بگوید، یعنی یک مرتبه بگوید: «سُبْحانَ اللّهِ وَالْحَمْدُ لِلهِ وَلا إِلهَ إِلَّا اللّهُ وَاللّهُ أَکْبَرُ» و بهتر آن است که سه مرتبه تسبیحات اربعه بگوید.
شایان ذکر است، انسان میتواند در یک رکعت، حمد و در رکعت دیگر، تسبیحات اربعه بگوید و بهتر است در هر دو رکعت تسبیحات اربعه بخواند؛
ولی مستحب بودن دو بار گفتن تسبیحات اربعه ثابت نیست و اگر بخواهد آن را دو بار بگوید، چنانچه در دفعۀ دوّم به عنوان ذکر مطلق بگوید، مانعی ندارد.
ج۱، مسئله ۱۲۹۶ . در تنگی وقت، انسان باید تسبیحات اربعه را یک مرتبه بگوید و اگر به مقدار آن هم وقت ندارد، کافی است یک مرتبه «سُبْحانَ اللّهِ» بگوید.
ج۱، مسئله ۱۲۹۷ . بر مرد و زن بنابر احتیاط، واجب است در رکعت سوّم و چهارم نماز، حمد یا تسبیحات اربعه را آهسته بخوانند – چه در نماز ظهر و عصر و چه مغرب و عشاء – و چنانچه آن را از روی عمد یا فراموشی یا ندانستن مسأله بلند بخوانند، حکم آن همانند حکم حمد و سوره است که قبلاً ذکر شد.
ج۱، مسئله ۱۲۹۸ . اگر در رکعت سوّم و چهارم، حمد بخواند، واجب نیست «بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ» آن را هم آهسته بگوید؛ مگر آنکه مأموم در نماز جماعت باشد که در این صورت، باید حمد را آهسته بخواند و احتیاط واجب آن است که «بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ» را هم آهسته بگوید.
ج۱، مسئله ۱۲۹۹ . کسی که نمیتواند تسبیحات را یاد بگیرد یا درست بخواند، باید در رکعت سوم و چهارم نماز، حمد بخواند.
ج۱، مسئله ۱۳۰۰ . اگر نمازگزار در دو رکعت اوّل نماز به خیال اینکه دو رکعت آخر نماز است، تسبیحات اربعه بگوید، چنانچه قبل از رکوع بفهمد، باید حمد و سوره را بخواند و اگر بعد از رسیدن به حدّ رکوع یا بعد از رکوع بفهمد، نمازش صحیح است.
ج۱، مسئله ۱۳۰۱ . اگر نمازگزار در دو رکعت آخر نماز به خیال اینکه در دو رکعت اوّل است حمد بخواند، یا در دو رکعت اوّل نماز با اینکه گمان می‌کرده در دو رکعت آخر است حمد بخواند، چه قبل از رکوع بفهمد چه بعد از آن، نمازش صحیح است.
ج۱، مسئله ۱۳۰۲ . اگر نمازگزار در رکعت سوّم یا چهارم می‌خواست حمد بخواند، تسبیحات به زبانش آمد یا می‌خواست تسبیحات بخواند، حمد به زبانش آمد، چنانچه به کلّی خالی از قصد نماز بوده – حتّی در ضمیر ناخود آگاه – باید آن را رها کند و دوباره حمد، یا تسبیحات را بخواند؛
ولی اگر خالی از قصد نبوده، مثل آنکه عادتش خواندن چیزی بوده که به زبانش آمده، میتواند همان را تمام کند و نمازش صحیح است.
ج۱، مسئله ۱۳۰۳ . کسی که عادت دارد در رکعت سوّم و چهارم، تسبیحات اربعه بخواند، اگر از عادت خود غفلت نماید و به قصد ادای وظیفه مشغول خواندن حمد شود، کافی است و لازم نیست دوباره حمد یا تسبیحات را بخواند.
ج۱، مسئله ۱۳۰۴ . در رکعت سوّم و چهارم، مستحب است فرد به تسبیحات اربعه، استغفار را اضافه نماید، مثلاً بعد از تسبیحات اربعه بگوید «أَسْتَغْفِرُ اللّهَ رَبّی وَأَتُوْبُ إِلَیْهِ» یا بگوید «اللَّهُمَّ اغْفِرْ لی».
شایان ذکر است، اگر نمازگزار در رکعت سوّم یا چهارم شک کند که حمد یا تسبیحات اربعه را گفته یا نه یا آنکه در مقدار آنچه خوانده شک دارد، مثلاً نمی‌داند تسبیحات اربعه را دو بار گفته یا سه بار، چنانچه مشغول گفتن استغفار نشده، باید حمد یا تسبیحات اربعه را بخواند و نسبت به شک در تعداد تسبیحات، بنا را بر عدد کمتر گذارده و تسبیحات را کامل نماید، یعنی در مثال بالا بنا را بر دو گذاشته و یک تسبیحات دیگر بگوید و اگر در حال گفتن استغفار یا بعد از گفتن استغفار و قبل از خم شدن برای رکوع یکی از شک‌های ذکر شده پیش آید، همین حکم بنابر احتیاط واجب، جاری است.
ج۱، مسئله ۱۳۰۵ . اگر انسان در رکوع رکعت سوّم یا چهارم، یا در حال رفتن به رکوع شک کند که حمد یا تسبیحات را گفته یا نه یا آنکه شک در تعداد گفتن تسبیحات کند، به شک خود اعتنا نکند، هرچند به حدّ رکوع نرسیده باشد.
ج۱، مسئله ۱۳۰۶ . اگر نمازگزار هنگام خواندن حمد و سوره، یا خواندن تسبیحات اربعه، بیاختیار به قدری حرکت کند که از حال آرام بودن بدن خارج شود و سهواً یا بیاختیار، قسمتی از قرائت نماز را در همان حال بخواند، احتیاط مستحب آن است که بعد از آرام گرفتن بدن، آنچه را در حال حرکت خوانده دوباره بخواند.
مستحبات و مکروهات قرائت نماز
ج۱، مسئله ۱۳۰۷ . مستحب است در تمام نمازها در رکعت اوّل، سورۀ «إِنّا أَنْزَلْناهُ فی لَیْلَةِ الْقَدْرِ» و در رکعت دوّم، سورۀ «قُلْ هُوَ اللّهُ أَحَد» خوانده شود.[۶]
ج۱، مسئله ۱۳۰۸ . مکروه است انسان در هیچ یک از نمازهای یک شبانه روز، سورۀ «قُلْ هُوَ اللّهُ أَحَد» را نخواند.
ج۱، مسئله ۱۳۰۹ . خواندن سورۀ «قُلْ هُوَ اللّهُ أَحَد» به یک نفَس، مکروه است.
ج۱، مسئله ۱۳۱۰ . سوره‌ای (به جز سورۀ «قُلْ هُوَ اللّهُ أَحَد») را که نمازگزار در رکعت اوّل خوانده، مکروه است در رکعت دوّم بخواند؛ امّا اگر این گونه عمل نماید، نماز وی صحیح است و چنانچه نمازگزار سورۀ «قُلْ هُوَ اللّهُ أَحَد» را در هر دو رکعت بخواند، مکروه نمی‌باشد.
ج۱، مسئله ۱۳۱۱ . موارد ذیل در قرائت نماز مستحب شمرده شده است:
- ۱. نمازگزار در رکعت اوّل، قبل از خواندن حمد بگوید «اَعُوْذُ بِاللّهِ مِنَ الشَّیْطانِ الرَّجیمِ» و بهتر است آن را آهسته بگوید.
- ۲. در رکعت اوّل و دوّم نماز ظهر و عصر، «بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ» را بلند بگوید.
- ۳. حمد و سوره را شمرده بخواند.
- ۴. در آخر هر آیه وقف کند، یعنی آن را به آیۀ بعد نچسباند.
- ۵. در حال خواندن حمد و سوره، به معنای آیه توجّه داشته باشد.
- ۶. اگر نماز را به جماعت می‌خواند، بعد از تمام شدن حمد امام و اگر فرادی می‌خواند، بعد از آنکه حمد خودش تمام شد، بگوید «الحَمْدُ لِلهِ رَبِّ الْعالَمینَ».[۷]
- ۷. بعد از خواندن سورۀ «قُلْ هُوَ اللّهُ أَحَد»، یک یا دو یا سه مرتبه «کَذلِکَ اللّهُ رَبّی» یا «کَذلِکَ اللّهُ رَبُّنا» بگوید.
- ۸. بعد از خواندن سوره کمی صبر کند، بعد تکبیر قبل از رکوع را بگوید یا قنوت را بخواند.
- ۹. کسی که حمد و سوره و سایر اذکار نماز را می‌خواند، در مکانی نماز بخواند که صدای خویش را بشنود و از نماز خواندن در اماکن پر سر و صدا یا محلّ وزش باد پرهیز نماید.
ج۱، مسئله ۱۳۱۲ . قرائت سوره‌های ذیل در نمازها سفارش شده است:
- ۱. قرائت سورۀ «النَبَأ» یا «الإنسان» یا «الغاشیة» یا «القیامة» و مانند آنها[۸] در نماز صبح.
- ۲. قرائت سورۀ «الأعلی» یا «الشمس» و مانند آنها در نماز ظهر و نماز عشاء.
- ۳. قرائت سورۀ «النصر» یا «التکاثر» در نماز عصر و نماز مغرب.
- ۴. قرائت سورۀ «جمعه» در رکعت اوّل و «منافقین» در رکعت دوّم نمازهای صبح و ظهر و عصر روز جمعه و نماز عشای شب جمعه.
- ۵. قرائت سورۀ «جمعه» در رکعت اوّل و سورۀ «توحید» در رکعت دوّم نماز مغرب شب جمعه.
- ۶. قرائت سورۀ «الإنسان» در رکعت اوّل و سورۀ «الغاشیة» در رکعت دوّم نماز صبح دوشنبه و صبح پنج‌شنبه.
[۱] شایان ذکر است، همان طور که در مسألۀ «۱۲۶۹» بیان شد، خواندن سوره بعد از حمد بنابر احتیاط واجب، لازم است
[۲] همان.
[۳] در مواردی که عدول از یک سوره به سورۀ دیگر شرعاً جایز است.
[۴] شایان ذکر است اگر در نماز جماعت، وظیفۀ مأموم خواندن حمد و سوره باشد، باید آن را آهسته بخواند، هرچند نماز صبح و مغرب و عشاء و نمازگزار مرد باشد
[۵] مثل اینکه زن، قرائت نمازش را با صدای لطیف و ظریف، به گونه‌ای که معمولاً برای شنونده مهیّج است، بخواند
[۶] بلکه اگر خواندن سوره‌ای را در نماز قصد کرده، ولی به جهت فضیلت خواندن سورۀ قدر و توحید در نماز، آن سوره را نخوانده و سورۀ قدر و توحید را بخواند، پاداش هر دو به وی داده میشود
[۷] گفتن ذکر «الحَمْدُ لِلهِ رَبِّ الْعالَمینَ» برای مأمومین بعد از اتمام سورۀ حمد امام، به صورت دسته جمعی و با صدای بلند – آن‌چنان که در برخی از نماز جماعت‌ها مشاهده میشود – وارد نشده است، علاوه بر اینکه مکروه است مأموم اذکار واجب یا مستحب نماز را طوری بگوید که امام جماعت بشنود
[۸] منظور سوره‌هایی است که به لحاظ مقدار سوره (از جهت طولانی یا متوسط یا کوتاه بودن) مانند سوره‌های مذکور است