«استخاره» اقسامی دارد: الف. استخارۀ دعایی؛ ب. استخاره برای رفع تردید (با قرآن و تسبیح و غیر آن). در مسائل بعد، توضیحات مربوط به این دو نوع استخاره ذکر می‌گردد.
ج۲، مسئله ۵۲۳. «استخارۀ دعایی»، نوعی از دعا است که فرد از خداوند متعال می‌خواهد آنچه خیر و به صلاح اوست را در مورد امر خاصّی یا مطلق امور برایش پیش آورد؛
این نوع استخاره در هر عمل مشروعی که انسان تصمیم بر انجام آن دارد، مستحب است و اختصاص به مورد تحیّر و تردید ندارد.[۱]
ج۲، مسئله ۵۲۴. استخاره برای رفع تردید (با قرآن و تسبیح و غیر آن)، عملی است که فرد در «موارد تحیّر و تردید» با قرآن یا تسبیح یا رُقعه و مانند آن انجام می‌دهد و از خداوند متعال طلب خیر می‌نماید.
این نوع استخاره، مخصوص موارد حیرت و دو دلی است که راهی برای تعیین مورد صلاح و خیر وجود ندارد و به قصد رجاء انجام می‌شود، تا از این طریق، فرد از سرگردانی و دو دلی در تصمیم‌گیری و انتخاب رهایی یاید.
ج۲، مسئله ۵۲۵. استخارۀ نوع «ب» (برای رفع تردید) در چند مورد جایگاه ندارد و صحیح نیست:
۱. مواردی که خلاف شرع است، مانند سقط جنین، قطع رحم، ارتباط نامشروع، دریافت وام ربوی، خروج زن از منزل بدون اذن از شوهر.
۲. برای تفأّل و پیش‌گویی و اطلاع از غیب؛ مثل اینکه آیا در امتحانات قبول می‌شود یا خیر؟ آیا در آینده کسب و کارش رونق پیدا کرده و خوب می‌شود یا خیر؟ آیا فلانی او را دوست دارد یا نه؟ آیا در آینده صاحب اولاد خواهد شد یا نه؟ یا در پیدا کردن دزد و قاتل و مانند آن، مثل موردی که وسیله‌ای از او سرقت شده و به فردی مشکوک است و استخاره می‌کند که دزد همین فرد است یا نه؟
۳. بعد از تحقیق و مشورت و اثبات خوبی یا بدی عمل؛
همچنین، شایسته است انسان در اموری که می‌خواهد دربارۀ آن تصمیم بگیرد، ابتدا تأمّل و دقّت کند و با افراد با تجربه و مورد اطمینان مشورت نماید و از راه‌های عقلایی که برای تشخیص مصلحت وجود دارد بهره برد و در صورتی که با این کارها تحیّر او برطرف نشد، چنانچه خواست استخاره نماید.
ج۲، مسئله ۵۲۶. وسواس در امر استخاره صحیح نیست، اینکه انسان برای کوچک و بزرگ، ریز و درشت امور زندگی با وجود آنکه وظیفه‌اش عقلاً و شرعاً و عرفاً روشن است یا با اندکی تأمّل یا مشورت معلوم می‌شود، رو به استخارۀ غیر دعایی آورد و بدون انجام استخاره حاضر به انجام آن نباشد صحیح نیست؛ گاه این امر موجب اتلاف عمر خویش یا ایذاء اطرافیان یا اشخاصی که برای او استخاره می گیرند می‌شود.
ج۲، مسئله ۵۲۷. شایسته است انسان رجاءً، موارد ذیل را در هنگام استخاره مراعات نماید:
- ۱. با وضو و طهارت باشد، بلکه غسل کردن برای خواندن نماز استخاره مستحب است و از وضو کفایت می‌کند؛
- ۲. رو به قبله باشد؛
- ۳. در استخاره با قرآن، رعایت احترام قرآن را بنماید؛[۲]
- ۴. حال توجّه و دعا و اقبال الی اللّه داشته باشد؛
- ۵. دعاهای نقل شده از اهل بیت(علیهم السلام) جهت استخاره را بخواند؛
- ۶. در استخاره با قرآن، با مفاد آیات و تفسیر آن آشنایی داشته باشد؛
- ۷. از خداوند متعال، طلب خیر همراه با عافیت نماید.
ج۲، مسئله ۵۲۸. فردی که برای دیگران استخاره[۳] می‌کند، لازم است از گفتاری که مصداق «قول بدون علم یا حجّت» محسوب می‌شود بپرهیزد.
ج۲، مسئله ۵۲۹. عمل بر طبق استخاره[۴] واجب نیست، ولی مخالفت با استخاره – که با رعایت شرایط آن صورت گرفته – گاهی موجب ندامت و پشیمانی می‌شود.
شایان ذکر است، از آنجا که استخاره برای رفع حیرت و تردید است، بعد از برطرف شدن حیرت و تردید با اوّلین استخاره، تکرار آن معنا ندارد، مگر آنکه موضوع یا شرایط آن تغییر کند، هرچند به این صورت باشد که فرد مقداری صدقه بدهد.
[۱] از جملۀ آنها، دعای استخاره نقل شده از حضرت امام زین العابدین(علیه السلام) در صحیفۀ سجّادیه، دعای سی و سوّم می‌باشد
[۲] . البتّه کاری که عرفاً هتک قرآن محسوب شود، جایز نیست.
[۳] . منظور از آن، استخارۀ نوع «ب» می‌باشد.
[۴] . همان.