فضیلت خمس و اهمیّت آن
«خمس»، یکی از فرایض اسلامی است که خداوند متعال آن را برای پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم) و ذرّیۀ مکرّم حضرت قرار داده است. قرآن کریم در این باره می‌فرماید:
«وَاعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْءٍ فَأَنَّ لِلهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِی الْقُرْبیٰ وَالْیَتامیٰ وَالْمَساکینِ وَابْنِ السَّبیلِ…».[۱]
«و (ای اهل ایمان) بدانید که هر چه (از راه جهاد یا کسب یا طریق مشروع دیگر) به عنوان غنیمت یا فایده به دست آورید، خمس آن خاصّ خدا و رسول خدا(صلی الله علیه وآله وسلم) و خویشاوندان رسول(صلی الله علیه وآله وسلم) و یتیمان و فقیران و در راه سفر ماندگان (از خاندان پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) ) است…».
سماعة بن مهران می‌گوید: از امام کاظم(علیه السلام) در مورد خمس پرسیدم، آن حضرت(علیه السلام) فرمودند: «در هر آنچه مردم فائده می‌برند، کم باشد یا زیاد، خمس است».[۲]
عمران بن موسی گوید که آیۀ خمس را بر امام کاظم(علیه السلام) خواندم، حضرت فرمودند: آنچه برای خداست، مخصوص رسول اوست و آنچه برای رسول اوست، مخصوص ماست. سپس فرمودند: به خدا قسم، خدا بر مؤمنان رزقشان را آسان کرده است که از هر پنج درهم، یک درهم را برای پروردگارشان قرار دهند و چهار درهم را خود استفاده کنند و حلالشان باشد.[۳] سپس فرمودند: این از سخنان صعب و مستصعب ماست که عمل به آن و صبر بر آن نمی‌کند، مگر کسی که قلب او برای ایمان، امتحان شده باشد.[۴]
نقل شده است که یکی از تجّار فارس که از موالیان امام رضا(علیه السلام) بود به آن حضرت(علیه السلام) نامه‌ای نوشت و دربارۀ خمس اجازه خواست (تا در آن تصرّف نماید)، امام رضا(علیه السلام) به او در جواب نامه نوشتند:
«بسم اللّه الرحمن الرحیم، همانا خداوند واسع و کریم است، خداوند ضمانت کرده بر کار خوب ثواب دهد و در مورد مخالفت مجازات و عقاب قرار داده است؛ مال، زمانی حلال است که از راهی که خداوند متعال فرموده به دست انسان برسد.
خمسی که شما به ما می‌دهید، ابزار مهمّی جهت تقویت دین و آیین و کمک به خانواده ها و دوستان ما (فقرا و نیازمندان) است و با آن آبروی خودمان را در برابر آنانی که از قدرتشان بیم داریم (دشمنان) حفظ می‌کنیم، پس خمس را از ما دریغ ندارید و به اندازه‌ای که توانایی دارید پرداخت کنید و خویشتن را از دعای خیر ما محروم نسازید.
همانا پرداخت خمس، کلید رزق و باعث افزایش روزی شما است و موجب پاک شدن گناهانتان می-گردد و ذخیره‌ای برای روز نیاز و تنگدستی‌تان (آخرت) است.
مسلمان، کسی است که به عهدی که با خداوند متعال دارد عمل نماید و مسلمان، کسی نیست که با زبان بگوید: مسلمانم و با قلبش مخالفت کند؛ و السلام».[۵]
[۲] . وسائل الشیعه، ج۹، ابواب ما یجب فیه الخمس، باب۸، ص۵۰۳، ح۶.
[۳] . به عبارت دیگر، خمس (یک پنجم) درآمدشان را بعد از کسر مؤونه برای پروردگارشان قرار دهند و بقیّه را خود استفاده نمایند
[۴] . وسائل الشیعه، ج۹، ابواب ما یجب فیه الخمس، باب۱، ص۴۸۴ و ۴۸۵، ح۶.
[۵] . تهذیب الأحکام، ج۴، باب۳۹، ص۱۴۰، ح۱۷.