سرمایه و ابزار کار

[۶۴۰] [۶۴۱] [۶۴۲] [۶۴۳] [۶۴۴]

سرمایه و ابزار کار و برخی مسائل مربوط به شاغلین

خمس سرمایۀ اساسی و سرمایۀ توسعه ای

ج۲، مسئله ۶۴۰. سرمایۀ کسب و مال‌التّجاره که در عرف بازار آن را «سرمایۀ متغیّر یا در گردش» می‌نامند، دو نوع است:

الف. «سرمایۀ اساسی» که آن کمترین مقدار سرمایه‌ای است که فرد برای امور زندگی خود و خانواده‌اش – مناسب با آبرو و شأنشان – به آن نیازمند است؛ طوری که با کمتر از آن مقدار، ادارۀ امور زندگی مناسب با شأن خود و خانواده‌اش، غیر ممکن یا همراه با سختی طاقت‌فرسا که معمولاً تحمّل نمی‌شود می‌باشد و یا مجبور می‌شود به کسبی که شایستۀ شأن او نیست مشغول شود.

«سرمایۀ اساسی» در صورتی که از درآمد بین سال تهیّه شده باشد – نه از مال مخمّس یا در حکم مخمّس – مؤونه محسوب نشده و لازم است خمس آن پرداخته شود؛

مگر آنکه فرد هم ‌اکنون یا در آیندۀ نه چندان دور نتواند خمس سرمایۀ اساسی را بپردازد؛ به این معنا که اگر خمس آن را هرچند با دستگردان و پرداخت به صورت اقساط در طیّ چند سال بپردازد، ادارۀ امور زندگی مناسب با شأن و به صورت معمول، غیر ممکن یا همراه با سختی طاقت‌فرسا که معمولاً تحمّل نمی‌شود بوده یا آنکه مجبور می‌شود به کسبی که شایستۀ شأن او نیست مشغول شود.

در این صورت، پرداخت خمس سرمایه لازم نیست؛ البتّه اگر می‌تواند خمس قسمتی از سرمایه را به صورت نقد یا اقساط بدهد، پرداخت همان مقدار لازم می‌باشد.

ب. «سرمایه توسعه‌ای» که آن اضافه بر سرمایۀ اساسی بوده و برای توسعه و گسترش فعالیّت‌های اقتصادی به کار گرفته می‌شود.

پرداخت خمس سرمایه توسعه‌ای، اگر از درآمد بین سال تهیّه شده، واجب می‌باشد.

خمس مغازه، مکان تجاری و ابزار کسب و کار

ج۲، مسئله ۶۴۱. حکمی که برای «سرمایۀ کسب» در مسأله قبل ذکر شد در مورد «ابزار کار و وسایل کسب» از قبیل مغازه، پاساژ، هتل، کارخانه و سایر مکان‌های تجاری و اقتصادی، ابزار آلات نجّاری، آهنگری، بزّازی، بافندگی، بنّایی، معماری، مهندسی و کشاورزی، وسایل نقلیه برای حمل و نقل بار یا مسافر، دستگاه‌های صنعتی و مانند آن، نیز جاری می‌شود.

خمس سرقفلی مغازه و مکان تجاری

ج۲، مسئله ۶۴۲. اگر فرد در ازای پرداخت مبلغی از درآمد بین سالش، به صاحب سرقفلی مغازه یا مکان تجاری، مالک حقّ سرقفلی مغازه یا مکان تجاری گردد، در صورتی که سرقفلی مذکور دارای ارزش مالی باشد – همان طور که معمولاً این چنین است – در حکم سرمایه یا ابزار کسب محسوب شده و لازم است خمس‌آن به قیمت انتهای سال خمسی – با لحاظ توضیحاتی که قبلاً بیان شد – پرداخت شود.

خمس مربوط به پرورش دام و طیور و سایر حیوانات

ج۲، مسئله ۶۴۳. دامداران و مرغداران و کسانی که به پرورش گاو، گوسفند، شتر، مرغ و سایر حیوانات مشغول هستند، در صورتی که هدف از پرورش این حیوانات، فروش خود آنها یا گوشتشان باشد، حیوانات مذکور در حکم «سرمایۀ کسب» هستند؛

امّا چنانچه آن حیوانات را فقط جهت استفادۀ کسبی از فرآورده‌های حاصل شده از آنها مانند شیر، پشم و تخم پرورش می‌دهند، در حکم «ابزار آلات کسب» محسوب می‌شوند.^[۱]

ج۲، مسئله ۶۴۴. اگر دامداری از درآمد بین سال، حیواناتی مثل چند رأس گوسفند یا گاو را خریداری نماید و قصدش آن باشد که آنها را نگهداری کرده و با فروش فرآورده‌های لبنی برخی از آنها امرار معاش نماید و برخی معیّن از ‌آنها را نیز برای استفادۀ شخصی و خانوادگی از شیر و محصولات لبنیشان – بدون فروش محصولات مذکور – استفاده نماید، تعداد حیوانات معیّنی که عرفاً مؤونۀ زندگی شخصی و خانوادگی وی به حساب می‌آیند خمس ندارد و بقیّۀ حیوانات در حکم ابزار کسب و کار محسوب می‌شوند و با لحاظ توضیحی که قبلاً بیان شد، مشمول خمس می‌باشند.

امّا اگر تعدادی که عرفاً برای استفادۀ شخصی و خانوادگی مورد احتیاج قرار می‌گیرد، مثلاً دو رأس از بین ده رأس گوسفند باشد و آن دو رأس، معیّن نباشد، در این صورت از بین ده رأس گوسفند، دو گوسفند را استثنا نموده و باید – با لحاظ توضیحی که قبلاً بیان شد – خمس بقیّه را بپردازد و بنابر احتیاط، لازم است دو رأس گوسفندی که استثنا می‌نماید، قیمت کمتری نسبت به سایر گوسفندان داشته باشد.