زکات مال

فضیلت زکات مال و اهمیّت آن

«زکات» مانند «نماز»، از ضروریات دین، یعنی از جمله واجبات قطعی آیین اسلام است و از نظر اسلام در آن حد از اهمیّت است که در بسیاری از آیات، قرآن کریم آن را قرین نماز و همراه آن ذکر کرده است:

«وَأَقیمُوا الصَّلاةَ وَآتُوا الزَّکاةَ وَارْکَعُوا مَعَ الرَّاکِعینَ».^[۱]

«و نماز را به جا آورید و زکات را بپردازید و با رکوع کنندگان رکوع نمایید».

همچنین، قرآن کریم در مورد نشانه‌های اهل ایمان می‌فرماید:

«قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ؛ الَّذینَ هُمْ فی‏ صَلاتِهِمْ خاشِعُونَ؛ وَالَّذینَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ؛ وَالَّذینَ هُمْ لِلزَّکاةِ فاعِلُونَ».^[۲]

«به راستی مؤمنان رستگار شدند، آنان که در نمازشان خاشع هستند و آنان که از لغو و کارهای بیهوده روی گردانند و آنان که دستور زکات را انجام می‌دهند».

روایت شده که امام رضا^{(علیه السلام)} فرمودند: «خداوند متعال به سه مورد امر کرده که سه مورد دیگر با آنها قرین و همراه است: به نماز و زکات با هم امر کرده است. بنابراین، کسی که نماز می-خواند ولی زکات نمی‌دهد، نماز وی قبول نمی‌شود و به سپاسگزاری خود با سپاسگزاری از پدر و مادر با هم امر نموده است و کسی که نسبت به پدر و مادر خود شکرگزار نباشد، خدا را شکرگزاری نکرده است و به رعایت تقویٰ و صلۀ رحم با هم امر کرده است. بنابراین، کسی که صلۀ رحم نکند، از خداوند متعال پروا نکرده و تقوای الهی ندارد».^[۳]

در حدیث نقل شده است که راوی به امام صادق^{(علیه السلام)} عرض کرد: «کدام یک از اعمال بعد از شناخت خدا افضل است؟ حضرت فرمودند: بعد از شناخت خداوند متعال، چیزی معادل نماز نیست و شیئی بعد از شناخت خدا و نماز، برابر ارزش زکات نیست و بعد از آن چیزی معادل ارزش روزه نمی‌باشد و پس از آن شیئی معادل حج محسوب نمی‌شود و آغازگر همۀ آنها معرفت و شناخت ما اهل بیت^{(علیهم السلام)} است و انتها و ختم همۀ آنها نیز معرفت و شناخت ما اهل بیت^{(علیهم السلام)} می‌باشد…».^[۴]

نیز روایت شده که امیر المؤمنین^{(علیه السلام)} فرمودند: «… همانا زکات همراه نماز، مایۀ تقرّب اهل اسلام به خداوند متعال قرار داده شده است. بنابراین، کسی که زکات را با طیب خاطر بپردازد، کفّارۀ گناهان او محسوب می‌شود و حاجب و مانعی در مقابل آتش دوزخ برای او خواهد بود…».^[۵]

از امام صادق^{(علیه السلام)} از پدران بزرگوارشان^{(علیهم السلام)} از امیر‌ المؤمنین^{(علیه السلام)} روایت شده که پیامبر خدا^{(صلی الله علیه وآله وسلم)} فرمودند: «… ‌زکات پُل اسلام است، کسی که زکات بپردازد از پُل می‌گذرد و کسی که از پرداخت آن خودداری کند، قبل از پُل، حبس خواهد ماند و زکات غضب پروردگار متعال را خاموش می‌کند…».^[۶]

حفظ اموال با پرداخت زکات مال

روایت شده که امام کاظم^{(علیه السلام)} فرمودند: «دارایی‌های خود را با دادن زکات، حفظ کنید».^[۷]

نیز در حدیث نقل شده که رسول خدا^{(صلی الله علیه وآله وسلم)} فرمودند: «بیماران خود را با صدقه، مداوا کنید و اموالتان را با پرداخت زکات ،حفظ و بیمه کنید».^[۸]

سخاوتمندترین مردم و بخیل‌ترین آنان

از امام صادق^{(علیه السلام)} روایت شده که فرمودند: «… محبـوب‌ترین مـردم در پیـشگاه خداوند متعال سخـاوتمندترین آنهاست و سخـاوتمـندتـرین فرد کسی است که زکـات مـالش را بـپردازد و در مورد واجب مالی خود نسبت به مؤمنین بخل نورزد».^[۹]

در حدیث است که پیامبر اکرم^{(صلی الله علیه وآله وسلم)} فرمودند: «کسی که زکات واجب مالش را بپردازد و برای گرفتاری‌های قوم و بستگان خود خرج کند، بخیل نیست. همانا بخیل حقیقی کسی است که زکات واجب خود را نپردازد و در راه رفع مشکلات قوم و بستگان خویش خرج نکند در حالی که مالش را در موارد دیگر ی که شایسته نیست خرج می‌کند (اهل تبذیر است)».^[۱۰]

عقوبت و کیفر پرداخت نکردن زکات مال

روایت شده که امام صادق^{(علیه السلام)} فرمودند: «… خداوند متعال به خاطر شیعیانی که زکات می‌پردازند، بلا را از کسانی که زکات نمی‌پردازند دفع می‌کند و اگر همه زکات را ترک کنند، هلاک خواهند شد…».^[۱۱]

از امام صادق^{(علیه السلام)} از پدران بزرگوارشان^{(علیهم السلام)} روایت شده که رسول اکرم^{(صلی الله علیه وآله وسلم)} فرمودند: «پیوسته امّت من در خیر و خوبی خواهند بود تا هنگامی که به یکدیگر خیانت نکنند و امانت‌داری را مراعات نمایند و زکات اموال خود را بپردازند، ولی موقعی که از این وظایف سر باز زنند، به قحطی و خشک سالی گرفتار خواهند شد».^[۱۲]

نیز نقل شده است که امام باقر^{(علیه السلام)} فرمودند: «در کتاب رسول خدا^{(صلی الله علیه وآله وسلم)} یافتیم که آن حضرت فرمودند: «… زمانی که مردم از دادن زکات خودداری کنند، زمین برکات خود را از مردم منع می‌کند و از زراعت‌ها و میوه‌ها و معادن، استفاده‌های مطلوب به دست نمی‌آید…».^[۱۳]

در حدیث است که امام صادق^{(علیه السلام)} فرمودند: «… هنگامی که زکات پرداخت نشود، فقر و نیاز ظاهر می‌شود».^[۱۴]

ابو بصیر گوید از امام صادق^{(علیه السلام)} شنیدم که فرمودند: «کسی که از پرداخت زکات خودداری کند، هنگام مرگ تقاضای برگشت به دنیا خواهد کرد و او مصداق فرموده خداست: «رَبِّ ارْجِعُونِ لَعَلّی أَعْمَلُ صالِحاً فیما تَرَکْتُ»^[۱۵] خدایا مرا به دنیا برگردان، امید است کار شایسته انجام دهم».^[۱۶]

حکمت زکات مال

در خطبۀ حضرت زهرا^{(علیها السلام)} در مورد فریضۀ زکات چنین آمده است: «خـداوند متعال… زکات را به جهت تزکیۀ نفس و افزایش رزق و روزی قرار داد».^[۱۷]

در حدیث است که امام کاظم^{(علیه السلام)} فرمودند: «زکات برای تأمین قوت تهیدستان و افزایش دارایی‌های توانگران قرار داده شده است».^[۱۸]

نیز روایت شده که امام صادق^{(علیه السلام)} فرمودند: «… خداوند عزّ و جلّ در دارایی‌های توانگران به اندازه‌ای که نیاز تهیدستان را تأمین کند حقّی واجب کرد. اگر خداوند می‌دانست که آنچه برای تهیدستان مقرّر داشته کفایتشان نمی‌کند، حقّ بیشتری واجب می‌کرد (ولی خداوند متعال آگاه است که حقّ معیّن شده در مال اغنیا برای فقرا کافی است)؛ پس همانا تهیدستی فقیران نه به سبب کم بودن این فریضه (زکات) است، بلکه از آن روست که توانگران حقوق فقرا را نمی-پردازند».^[۱۹]