زمان پرداخت فطریه

[۱۰۶۲] [۱۰۶۳] [۱۰۶۴] [۱۰۶۵] [۱۰۶۶] [۱۰۶۷] [۱۰۶۸] [۱۰۶۹] [۱۰۷۰] [۱۰۷۱] [۱۰۷۲] [۱۰۷۳] [۱۰۷۴]

زمان ادای زکات فطره یا کنار گذاشتن آن

ج۲، مسئله ۱۰۶۲. کسی که قصد دارد نماز عید فطر را بخواند، بنابر احتیاط واجب، باید فطریّه را پیش از نماز عید از مال خویش کنار گذاشته و به مستحقّ^[۱] بدهد^[۲] و اگر قصد خواندن نماز عید فطر را ندارد، می‌تواند پرداخت فطریّه را تا قبل از اذان ظهر روز عید، به تأخیر بیندازد.^[۳]

شایان ذکر است، اگر زکات فطره را از مالش کنار گذاشته و عزل نموده، تأخیر در پرداخت آن چنانچه برای غرض عقلایی باشد و سهل‌انگاری در پرداخت زکات محسوب نشود، اشکال ندارد؛

بنابراین، اگر زکات فطره را برای پرداخت به فقیر معیّنی در وقت وجوب زکات فطره کنار بگذارد و دسترسی به آن فقیر فعلاً ممکن نباشد، مثل اینکه فقیر مسافرت باشد، می‌تواند پرداخت زکات فطره را به تأخیر بیندازد؛ چه قصد خواندن نماز عید فطر را داشته باشد و چه نخواهد نماز عید بخواند.

ج۲، مسئله ۱۰۶۳. اگر انسان به نیّت فطریه، مقداری از مال خود را کنار بگذارد و تا ظهر روز عید فطر – چه با عذر و چه بدون عذر – به مستحقّ^[۴] ندهد، زکات فطره ساقط نمی‌شود و لازم است آن را به مستحقّ بپردازد.

ج۲، مسئله ۱۰۶۴. اگر فرد تا اذان ظهر روز عید فطر، فطریّه را نپردازد و کنار هم نگذارد، بنابر احتیاط واجب زکات فطره از او ساقط نمی‌شود و بنابر احتیاط واجب ،بدون اینکه نیّت ادا و قضا کند به نیّت ما فی الذمّه، فطریّه را بدهد.

ج۲، مسئله ۱۰۶۵. فردی که فقیر شرعی نیست و باید زکات فطرۀ خود و افرادی که نان‌خور وی هستند را بپردازد، اگر در شب تا ظهر روز عید مالی نداشته باشد تا بابت زکات فطره کنار بگذارد یا به مستحقّ بپردازد، لازم است در صورت امکان هرچند با قرض گرفتن و مانند آن^[۵] زکات فطره را کنار بگذارد یا به مستحقّ^[۶] بپردازد؛

مگر آنکه این کار غیر ممکن بوده یا همراه با مشقّت فوق‌العاده‌ای که معمولاً قابل تحمّل نیست (حَرَج) باشد.^[۷]

ج۲، مسئله ۱۰۶۶. اگر فرد پیش از ماه رمضان، زکات فطره را بدهد صحیح نیست، ولی بعد از فرا رسیدن ماه رمضان می‌تواند زکات فطره را به مستحقّ^[۸] بدهد، هرچند احتیاط مستحب آن است که در ماه رمضان هم فطریّه را ندهد و پرداخت آن را تا شب عید فطر به تأخیر اندازد.

شایان ذکر است، اگر فرد، پیش از ماه رمضان به فقیر قرض بدهد و بعد از آنکه فطریّه بر او واجب شد، فقیر مذکور هنوز هم شرایط استحقاق دریافت زکات فطره را دارا باشد، می‌تواند طلب خود را از فقیر بابت زکات فطره حساب کند.

ج۲، مسئله ۱۰۶۷. اگر انسان زکات فطره‌اش را در بین ماه رمضان، قبل از زمان وجوب (شب عید فطر)، از مالش کنار گذاشته و عزل نماید، عزل واقع نمی‌شود و مال کنار گذاشته متعیّن در زکات نمی‌گردد، هرچند اگر آن را به مستحقّ^[۹] بپردازد زکات فطره‌اش ادا شده است.

بنابراین، اگر آن را قبل از رساندن به مستحقّ مصرف کرده یا با مال دیگرش عوض نماید، اشکال ندارد.

ج۲، مسئله ۱۰۶۸. فردی که زکات فطره‌اش را در بین ماه رمضان، قبل از فرا رسیدن شب عید فطر به مستحقّ پرداخت کرده،^[۱۰] چنانچه هنگام غروب آفتاب مهمان شخص دیگری باشد و بخواهد شب را آنجا بماند، طوری که نان‌خور میزبان محسوب شود، بر میزبان واجب است زکات فطرۀ وی را بدهد و آنچه خودش قبلاً بابت زکات پرداخت کرده، کفایت از زکات واجب بر عهدۀ میزبان نمی‌کند.

ج۲، مسئله ۱۰۶۹. اگر انسان شخصی را که در شهر دیگری ساکن است، وکیل در کنار گذاشتن زکات و عزل آن نماید، چنانچه شهر موکّل و وکیل با هم اختلاف افق داشته و در یکی ماه رؤیت شود و عید فطر محسوب شود و در دیگری ماه رؤیت نشود و روز آخر ماه رمضان باشد، ملاک برای کنار گذاشتن و عزل زکات فطره، رؤیت شدن هلال در شهر موکّل است، نه وکیل.

سایر احکام مربوط به کنار گذاشتن زکات فطره

ج۲، مسئله ۱۰۷۰. اگر انسان مالی داشته باشد که قیمتش از فطریه بیشتر است، چنانچه فطریّه را ندهد و نیّت کند که مقداری از آن مال برای فطریه باشد، بنابر احتیاط واجب کافی نیست.^[۱۱]

ج۲، مسئله ۱۰۷۱. فردی که قصد دارد زکات فطره‌اش را بر اساس مثلاً قیمت گندم کنار بگذارد و عزل نماید، چنانچه مبلغی که بابت قیمت یک صاع گندم جهت فطریّه کنار می‌گذارد، بیشتر از قیمت بهترین نوع گندم متعارف در شهر یا روستا باشد، عزل واقع نمی‌شود و مال کنار گذاشته متعیّن در زکات فطره نمی‌گردد، هرچند اگر آن را قبل از ظهر روز عید به مستحقّ^[۱۲] بپردازد، زکات فطره‌اش ادا شده است.

ج۲، مسئله ۱۰۷۲. فردی که قصد دارد زکاتش را بر اساس مثلاً قیمت گندم کنار بگذارد و عزل نماید، چنانچه مبلغی که کنار می‌گذارد، بیشتر از قیمت بهترین نوع گندم متعارف در شهر یا روستا باشد و نیّت نماید، مازاد بر قیمت گندم صدقۀ مستحبی باشد – مثلاً یک صاع گندم ۱۰ هزار تومان باشد و وی ۱۵ هزار تومان کنار بگذارد – دو صورت دارد:

الف. مبلغ زکات فطره را از صدقۀ مستحبی جدا نماید، مثلاً اسکناس ۱۰ هزار تومانی فقط بابت زکات فطره و اسکناس ۵ هزار تومانی فقط بابت صدقه باشد؛ در این صورت، عزل زکات فطره صحیح واقع می ‌شود و امّا صدقۀ مستحبی محقّق نشده و با عزل متعیّن نمی‌گردد؛ البتّه وقتی آن را به دست فقیر برساند، صدقۀ مستحبی محسوب می‌شود.

ب. مبلغ زکات فطره را از صدقه مستحبی جدا نکند و به‌طور مشاع از مالش کنار گذاشته و عزل نماید؛ در این صورت، صحّت عزل مشاع زکات فطره محلّ اشکال است و بنابر احتیاط واجب عزل واقع نمی‌ شود؛ البتّه اگر مبلغ مذکور را قبل از ظهر روز عید به مستحقّ^[۱۳] بپردازد، زکات فطره‌اش ادا شده است و علاوه بر آن، صدقۀ مستحبی نیز محقّق گردیده است.

ج۲، مسئله ۱۰۷۳. اگر فرد فطریّه را بعد از فرا رسیدن زمان آن از مالش کنار بگذارد و عزل نماید، نمی‌تواند آن را برای خودش بردارد و مال دیگری را به جای آن بگذارد؛ البتّه در مواردی که انجام این عمل مصلحتی داشته باشد، با اجازۀ حاکم شرع یا نمایندۀ وی اشکال ندارد.

ج۲، مسئله ۱۰۷۴. اگر مؤسّسات خیریّه، زکات فطرۀ افرادی که فطریّه‌ را از مالشان کنار گذاشته و عزل نموده‌اند، جمع‌آوری نمایند تا بعداً به تدریج به دست مستحقّین برسانند، نمی‌توانند زکات‌های فطره را به حساب بانکی واریز کنند،^[۱۴] مگر آنکه مصلحتی این امر را اقتضا نماید^[۱۵] و چنین عملی منوط به اجازۀ حاکم شرع است.^[۱۶]