مسئله ۱۴۷ : حج تمتع عبارت از دو عبادت است، که نام عبادت اول عمره و نام عبادت دوم حج است، و گاهی حج تمتع را بر عبادت دوم تنها می گویند . و واجب است عمره را در حج تمتع پیش از حج به جا آورد .
مسئله ۱۴۸ : در عمره تمتع پنج چیز واجب است :
اول : احرام از یکی از میقاتها، و تفصیل آنها خواهد آمد .
دوم : طواف دور خانه خدا .
سوم : خواندن نماز طواف .
چهارم : سعی ( رفت و آمد ) بین صفا و مروه، که نام دو جای معین در جنب مسجد الحرام است .
پنجم : تقصیر، یعنی گرفتن مقداری از موی سر یا ریش یا شارب (سبیل) .
و هنگامی که شخص تقصیر را انجام دارد از احرام بیرون رفته، و چیزهایی که به جهت احرام بر او حرام شده بود حلال می‌شود .
مسئله ۱۴۹ : بر مکلف واجب است با نزدیک شدن روز نهم ذی الحجه الحرام خود را برای اعمال حج آماده و مهیا نماید .
و واجبات حج سیزده چیز است، که عبارتند از :
اول : بستن احرام از مکه به تفصیل و شرحی که خواهد آمد .
دوم : وقوف ( بودن ) در عرفات در روز نهم ذی الحجه الحرام، پس از گذشت مقدار انجام غسل و خواندن نماز ظهر و عصر پشت سر هم، از زوال آفتاب تا غروب آن .
و عرفات نام جایی است در چهار فرسخی مکه.
سوم : بودن در مزدلفه ( مشعر ) که بین عرفات و مکه است مقداری از شب عید قربان ( دهم ذی الحجه ) تا اندکی قبل از طلوع آفتاب، و مزدلفه نام مکانی است بین عرفات و مکه .
چهارم : رمی جمره عقبه ( زدن سنگریزه ) در منی روز عید قربان، و منی تقریباً یک فرسخ تا مکه فاصله دارد .
پنجم : قربانی کردن گاو و گوسفند یا بیشتر(شتر) روز عید در منی ، یا روزهای تشریق که عبارتند از روزهای یازدهم و دوازدهم و سیزدهم .
ششم : تراشیدن سر، یا گرفتن مقداری از موی سر یا ریش یا شارب (سبیل) در منی، و به این عمل آنچه به سبب احرام بر وی حرام شده بود حلال می‌شود . مگر زن و بوی خوش، و همچنین شکار بنا بر احتیاط .
هفتم : طواف زیارت خانه خدا پس از بازگشت به مکه .
هشتم : به جا آوردن نماز طواف .
نهم : سعی ( رفت و آمد ) بین صفا و مروه، و با این عمل بوی خوش نیز حلال می‌شود.
دهم : طواف نساء .
یازدهم : به جا آوردن نماز طواف نساء، و با این عمل زن نیز حلال می‌شود .
دوازدهم : بیتوته (ماندن شب) در منی شب یازدهم و شب دوازدهم، بلکه و همچنین شب سیزدهم در بعضی از صورتها که بیانش می‌آید .
سیزدهم : رمی سه جمره (اولی و وسطی و عقبه) در روز یازدهم و دوازدهم، بلکه در روز سیزدهم نیز بنا بر اظهر، در صورتی که شب سیزدهم را در منی مانده باشد .
مسئله ۱۵۰ : در حج تمتع چند چیز شرط است :
اول : نیت، که قصدش این باشد که حج تمتع را به جا می‌آورد، پس اگر نیت حج دیگری نمود یا در نیت حج تمتع تردید داشت، حجش صحیح نخواهد بود.
دوم : آنکه عمره و حج هر دو با هم در ماههای حج (شوال و ذی العقده و ذی الحجه) باشد، پس اگر یک جزء از عمره را قبل از ماه شوال به جا آورده باشد عمره اش صحیح نخواهد بود .
سوم : آنکه عمره و حج در یک سال به جا آورده شوند پس اگر عمره را به جا آورد و حج را تا سال بعد به تأخیر اندازد، حج تمتع صحیح نخواهد بود، و فرقی نیست در این حکم بین اینکه تا سال بعد در مکه بماند یا آنکه به وطن خود مراجعت نموده و دوباره به مکه بیاید، همچنان که فرقی نیست بین اینکه بعد از عمره به تقصیر از احرام بیرون آید یا تا سال آینده در احرام خود باقی بماند .
چهارم : آنکه احرام حج در حال اختیار از خود مکه باشد، و بهترین موضع مکه مسجد الحرام است، و چنانچه نتواند به علت عذری که داشته باشد از خود مکه احرام ببندد، از هر جا که بتواند باید محرم شود .
پنجم : آنکه مجموع اعمال عمره تمتع و حج تمتع را یک نفر انجام دهد از طرف یک نفر، پس اگر دو نفر برای انجام حج تمتع از طرف مرده یا زنده ای اجیر شوند که یکی عمره و دیگری حج را انجام دهد، صحیح نخواهد بود، و همچنین اگر یک نفر حج نماید و عمره را به جای شخصی و حج را به جای شخص دیگری انجام دهد، صحیح نخواهد بود .
مسئله ۱۵۱ : اگر مکلف اعمال عمره تمتع را به جا آورد، بنا بر احوط جایز نیست برای کاری غیر از اعمال حج از مکه بیرون برود، مگر آنکه بیرون رفتنش جهت انجام کاری باشد اگرچه آن کار غیر ضروری باشد، و ترس از اینکه اعمال حجش فوت گردد نداشته باشد، که در این صورت اگر بداند که می‌تواند به مکه برگردد و از آنجا احرام برای حج ببندد، اظهر جواز بیرون رفتنش از مکه بدون احرام است، و اگر نداند، از مکه احرام حج را بسته سپس برای کاری که دارد بیرون رود، و ظاهر این است که واجب نیست به مکه برگشته و از مکه رهسپار عرفات گردد، بلکه می‌تواند از جای خود به عرفات رود .
و اگر کسی عمره تمتع را بجا آورد جایز نیست که حج را اختیاراً ترک کند، اگرچه حج استحبابی باشد، بلی اگر قدرت بر حج نداشته باشد، احوط این است که عمره تمتع انجام شده را مفرده قرار دهد سپس طواف نساء بجا آورد .
مسئله ۱۵۲ : کسی که شروع به انجام اعمال عمره تمتع نموده بنا بر اظهر می‌تواند قبل از اتمام آنها از مکه بیرون رود، در صورتی که قدرت برگشتن به مکه را داشته باشد، اگرچه احوط ترک آن است .
مسئله ۱۵۳ : مراد از بیرون رفتن از مکه بعد از انجام اعمال عمره که حرام شده، بیرون رفتن به جای دیگر است، و اما قسمتهای جدید شهر مکه که جزء آن شهر در حال حاضر به حساب می‌آیند در حکم قسمتهای قدیمی شهر مکه میباشند، پس مانعی ندارد که حاجی پس از پایان اعمال عمره به آنجاها برود، چه برای کاری باشد یا نباشد .
مسئله ۱۵۴ : هرگاه پس از انجام اعمال عمره بدون احرام از مکه بیرون رود چنین حالتی دو صورت دارد :
اول : آنکه بازگشت وی به مکه پیش از تمام شدن ماهی باشد که عمره در آن انجام داده، که در این صورت لازم است بدون احرام به مکه برگشته، و از مکه برای حج احرام بسته و به سوی عرفات برود .
دوم : آنکه بازگشت وی به مکه پس از تمام شدن ماهی باشد که عمره در آن انجام داده، و در این صورت لازم است برای برگشتن به مکه احرام عمره ببندد .
مسئله ۱۵۵ : کسی که وظیفه‌اش حج تمتع است، اگر حج اِفراد یا قِرآن انجام دهد تکلیف حج از او ساقط نمی‌شود مگر آنکه پس از شروع در عمره تمتع وقتش به اندازه ای تنگ شود که نتواند عمره را تمام نموده و خود را به حج برساند، یعنی اگر خواسته باشد اعمال عمره را انجام دهد بیم آن برود که به حج نرسد، که در این صورت باید نیت خود را به نیت حج اِفراد تبدیل نموده و عمره را ترک و به حج رفته و بعد از حج عمره مفرده به جا آورد .و در تعیین میزان تنگی وقت که موجب عدول از تمتع به اِفراد می‌شود، بین فقها اختلاف است، و اظهر این است که عدول هنگامی واجب می‌شود که نتواند اعمال عمره را قبل از زوال آفتاب روز عرفه به اتمام برساند، و اما اگر بتواند قبل از آن به انجام برساند، چه در روز ترویه – یعنی هشتم ذی الحجه- و چه بعد از آن، پس جواز عدول خالی از اشکال نیست .
مسئله ۱۵۶ : کسی که وظیفه وی حج تمتع است، چنانچه پیش از احرام بستن برای عمره بداند که تا پیش از زوال آفتاب روز عرفه نمی‌تواند اعمال عمره را به اتمام برساند، عدول او به حج اِفراد و یا قِران مجزی و کافی نیست بلکه واجب است حج تمتع را بعداً انجام دهد، در صورتی که حج بر ذمه او مستقر شده باشد .
مسئله ۱۵۷ : هرگاه در سعه وقت برای عمره تمتع احرام بست و طواف و سعی خود را عمداً تا زوال آفتاب روز عرفه به تأخیر انداخت، عمره وی باطل است و بنا بر اظهر نمی‌تواند به حج اِفراد عدول نماید، اگرچه احوط این است که اعمال حج اِفراد را به قصد رجاء انجام دهد، بلکه احوط این است که طواف و نماز آن و سعی و حلق یا تقصیر در عمره اش را به قصد اعم از حج اِفراد و عمره مفرده به جا آورد